1 Shundan keyin Rabbimiz Iso yetmish ikki odamni tanlab oldi. Ularni ikkita–ikkita qilib, borishni mo‘ljallagan har bir shaharga, har bir joyga O‘zidan oldin jo‘natdi.
2 Iso ularga shunday dedi: — Hosil mo‘l, ammo ishchilar oz. Hosil Egasidan: “Hosilingni yig‘ib olishga yana ishchilar yubor”, deb so‘ranglar.
3 Boringlar! Sizni bo‘rilar orasiga qo‘zilarday yuboryapman.
4 O‘zlaringiz bilan hamyon, to‘rva, choriq olmanglar. Yo‘lda hech kim bilan salomlashmanglar.
5 Biror xonadonga kirganlaringizda, avvalo: “Xonadoningizda tinchlik–omonlik bo‘lsin”, deb aytinglar.
6 Agar o‘sha xonadonda tinchliksevar odam yashayotgan bo‘lsa, siz tilagan tinchlik o‘sha odamda qoladi. Bo‘lmasa, o‘zingizga qaytib keladi.
7 Bir xonadondan boshqa xonadonga ko‘chib yurmanglar. Kirgan xonadoningizda qolinglar. Oldingizga nima qo‘yishsa, o‘shani yeb– ichinglar. Chunki mehnatkash ish haqini olishga munosibdir.
8 Bir shaharga kirganingizda, shahar aholisi sizlarni qabul qilsa, oldingizga qo‘yganlarini yenglar.
9 O‘sha yerdagi xastalarga shifo berib, shahardagi odamlarga: “Xudoning Shohligi sizlarga yaqinlashdi”, deb aytinglar.
10 Ammo biron shaharga kirganingizda sizlarni qabul qilmasalar, o‘sha shaharning shoh ko‘chalariga chiqib shunday deb aytinglar:
11 “Noroziligimiz tariqasida shahringizdan oyoqlarimizga yopishgan changni ham qoqib ketyapmiz. Ammo bilib qo‘ying, Xudoning Shohligi yaqinlashdi!”
12 Sizlarga aytamanki, qiyomat kunida o‘sha shaharning holi Sado‘m shahrining holidan battar bo‘ladi.
13 “Sening holingga voy, ey Horazin! Sening holingga voy, ey Baytsayda! Agar sizlarda sodir bo‘lgan mo‘jizalar Tir bilan Sidon shaharlarida yaratilganda edi, ular allaqachon qanorga o‘ranib, kulga o‘tirib, tavba qilgan bo‘lardilar.
14 Qiyomat kunida sizning holingiz Tir va Sidonning holidan battar bo‘ladi.
15 Ey Kafarnahum! Xudo seni ko‘klarga ko‘taradi deb o‘ylaysanmi?! Yo‘q, U seni tubsiz chuqurlikka uloqtiradi!”
16 Iso shogirdlariga dedi: “Sizlarga quloq solgan Menga quloq solgan bo‘ladi. Sizlarni rad qilgan Meni rad qilgan bo‘ladi. Meni rad qilgan esa Meni Yuborganni rad qilgan bo‘ladi.”
17 Yetmish ikki shogird xursand bo‘lib safardan qaytib keldilar. Ular Isoga shunday dedilar: — Hazrat, biz Sizning nomingizdan buyruq berganimizda, hatto jinlar ham itoat etyaptilar.
18 Iso ularga dedi: — Men shaytonning osmondan yashinday tushganini ko‘rdim.
19 Men sizlarga ilonu chayonlarni bosib ezish hokimiyatini va shaytonning butun kuch–qudratini oyoq osti qilish hokimiyatini berganman. Hech narsa sizlarga zarar yetkazmaydi.
20 Biroq jinlar sizga bo‘ysunayotganidan xursand bo‘lmanglar, balki nomlaringiz osmonda yozilganidan xursand bo‘linglar!
21 Shu on Iso Muqaddas Ruhning shodligiga to‘lib, dedi: “Ey Ota, yeru osmonning Egasi! Sen bu ishlarni donolaru idroklilardan yashirib, go‘daklarga ma’lum etganing uchun Senga shukrlar aytaman. Ha Ota, bu Sening ezgu xohishing edi.”
22 So‘ng Iso odamlarga dedi: “Otam hamma narsani Mening ixtiyorimga topshirgan. O‘g‘ilning kimligini Otadan boshqa hech kim bilmaydi. Otaning kimligini ham O‘g‘ildan boshqa va O‘g‘il ayon qilishni istagan odamdan boshqa hech kim bilmaydi.”
23 Iso shogirdlariga o‘girilib qaradi–da, ularga alohida dedi: “Sizlar ko‘rayotganlarni ko‘radigan ko‘zlar baxtlidir!
24 Sizlarga shuni aytay: qancha payg‘ambarlar, qancha shohlar sizlar ko‘rgan voqealarni ko‘rishni istaganlar, ammo ko‘rmaganlar. Sizlar eshitganlarni eshitishni istaganlar, ammo eshitmaganlar.”
25 Shunda Isoni sinash maqsadida kelgan Tavrot tafsirchilaridan biri turib, Unga savol berdi: — Ustoz, abadiy hayotga ega bo‘lishim uchun men nima qilishim kerak?
26 Iso: — Qonunda bu to‘g‘rida nima yozilgan? Siz nima deb tushunasiz? — deb so‘radi.
27 U kishi shunday javob berdi: — “Egangiz Xudoni butun qalbingiz bilan, jonu dilingiz bilan, butun ongingiz bilan, kuchingiz boricha seving”, yana: “O‘zgani o‘zingizni sevganday seving”, deb yozilgan.
28 Iso unga: — To‘g‘ri javob berdingiz. Siz ham shunday qiling, ana shunda yashaysiz! — dedi.
29 Ammo u odam o‘zini oqlamoqchi bo‘lib, Isodan: — Mening yaqinim kim? — deb so‘radi.
30 Iso shunday javob berdi: — Bir odam Quddusdan Yerixoga borayotgan ekan, qaroqchilar qo‘liga tushib qolibdi. Qaroqchilar uning kiyimlarini yechib olib, kaltaklab, chalajon qilib tashlab ketibdilar.
31 Tasodifni qarangki, o‘sha yo‘ldan bir ruhoniy ketayotgan ekan. U haligi odamni ko‘ribdi–yu, yo‘lning narigi chetidan o‘tib ketaveribdi.
32 O‘sha joydan o‘tib ketayotgan levi ham xuddi shunday qilibdi. U yarador odamni ko‘rib, yo‘lning narigi chetidan o‘tib ketaveribdi.
33 Ammo o‘sha yerdan o‘tib ketayotgan bir Samariyalik yarador odamni ko‘rib, unga achinib ketibdi.
34 Uning yoniga kelib, yaralariga moy, sharob surib, bog‘lab qo‘yibdi. So‘ng uni o‘z uloviga mindiribdi–da, mehmonxonaga olib kelib, uni parvarish qilibdi.
35 Ertasi kuni ikki dinor chiqaribdi–da, mehmonxona egasiga berib: “Unga yaxshi qarang, agar bundan ortiq xarajat qilsangiz, qaytishimda sizga to‘layman”, debdi.
36 Sizningcha, o‘sha uch odamdan qaysi biri qaroqchilar qo‘liga tushgan odamning yaqini hisoblanadi?
37 Tafsirchi: — Unga shafqat ko‘rsatgan odam–da, — deb javob berdi. — Boring, siz ham shunday qiling! — dedi unga Iso.
38 Iso va Uning shogirdlari yo‘lda davom etdilar. Ular bir qishloqqa kirdilar. Bu yerda Marta ismli ayol Isoni uyiga taklif qildi.
39 Uning Maryam ismli bir singlisi bor edi. Maryam Rabbimiz Isoning oyoqlari oldida o‘tirib, Uning so‘zlarini tinglar edi.
40 Marta esa mehmon kutish bilan ovora edi. U Isoning oldiga kelib dedi: — Hazrat! E’tibor bermayapsizmi, singlim hamma ishni bir o‘zimga tashlab qo‘ydi–ku! Unga ayting, menga yordam bersin.
41 Rabbimiz Iso unga shunday javob berdi: — Eh, Marta, Marta, buncha urinib tashvishlanmasang!
42 Zarur bo‘lgan bittagina narsa bor. Maryam o‘zi uchun eng yaxshisini tanladi va bu undan tortib olinmaydi.
Luqo Muqaddas xushxabar: 10 Bob
MakDonaldning Injil kitobiga o'zbek tilidagi sharhlari
D. Yetmish nafar shogird xizmatga yuborildi (10:1−16)
10:1−12 Injillarda bu Rabbimizning yetmishta shogirdini xizmatga yuborgani haqidagi yagona xabardir. (NU matnida bu yerda va 17-oyatda "yetmish ikki" deb yozilgan.) Bu xabar Matto kitobidagi o‘n ikki shogirdga berilgan yo‘l-yo‘riqlarga juda o‘xshaydi. Biroq u yerda shogirdlar shimoliy hududlarga yuborilgan bo‘lsa, bu yetmish kishi janubga, Rabbimizning Quddusga boradigan yo‘li bo‘ylab yuborildi. Bu vazifa, chamasi, Rabbimizning shimoldagi Qaysariya Filippidan Jalila va Samariya orqali, Iordan daryosidan o‘tib, janubdagi Pereya bo‘ylab, keyin esa yana Iordan orqali Quddusga safari uchun yo‘l tayyorlashi kerak edi.
Garchi yetmish kishining xizmati va vakolatlari vaqtinchalik bo‘lsa-da, Rabbimiz ularga bergan ko‘rsatmalar barcha davrlardagi masihlarga taalluqli bo‘lgan ko‘plab hayotiy tamoyillarni o‘z ichiga oladi.
Bu tamoyillarning ba’zilarini quyidagicha umumlashtirish mumkin:
1. U ularni ikkitadan jo‘natdi (1-oyat). Bu guvohlikning ishonchliligini ta’minlaydi. "...Ikki yoki uch guvohning so‘zi bilan har qanday ish tasdiqlanadi" (2 Kor 13:1).
2. Rabbning xizmatkori uzluksiz ibodat qilib, Uning o‘rimiga ishchilarni yuborishini so‘rashi lozim (2-oyat). Ehtiyoj doimo mavjud ishchilardan ko‘proq bo‘ladi. Xizmatkorlar uchun ibodat qilar ekanmiz, o‘zimizda ham borish istagi bo‘lishi kerak. E’tibor bering: ibodat qiling (2-oyat), boring (3-oyat).
3. Isoning shogirdlari dushmanlik muhitiga yuborilgan (3-oyat). Tashqi ko‘rinishdan ular bo‘rilar orasidagi himoyasiz qo‘zichoqlarga o‘xshaydi. Ular dunyodan shohona hurmat kutmasliklari kerak, aksincha, ularni ta’qib va hatto o‘lim kutmoqda.
4. Shaxsiy qulaylik mulohazalariga asoslanmaslik lozim (4-oyat). "Hamyon ham, to‘rva ham, choriq ham olmanglar". Hamyon moliyaviy zaxiralarni bildiradi. To‘rva oziq-ovqat zaxiralarini nazarda tutadi. Choriq qo‘shimcha juft yoki alohida qulay poyabzalga tegishli bo‘lishi mumkin. Uchala narsa ham hech narsaga ega bo‘lmasa-da, barcha narsaga ega bo‘lgan va ko‘pchilikni boyitadigan kambag‘allikni ifodalaydi (2 Kor 6:10).
5. "Yo‘lda hech kimga salom bermanglar" (4-oyat). Masihning xizmatchilari Sharqda keng tarqalgan uzoq davom etadigan rasmiy salomlashuvlarga vaqt sarflamasliklari kerak. Ular xushmuomala va iltifotli bo‘lishlari, ammo vaqtlarini behuda gaplarga emas, Xushxabarni ulug‘vorlik bilan e’lon qilishga sarflashlari lozim. Keraksiz kechikishlarga vaqt yo‘q.
6. Ular o‘zlariga taklif qilingan joyda mehmondo‘stlikni qabul qilishlari kerak (5-6-oyatlar). Agar ularning dastlabki salomini uy egasi xayrixohlik bilan qabul qilsa, u tinchlik farzandidir. Bu odamga tinchlik xos va u tinchlik haqidagi xabarni qabul qiladi. Agar shogirdlar rad etilsa, ular tushkunlikka tushmasliklari kerak; ularning tinchlik tilaklari o‘zlariga qaytadi, ya’ni ular hech narsani yo‘qotmagan va behuda sarflamagan bo‘ladilar; boshqa odamlar uni qabul qilishadi.
7. Shogirdlar ularga boshpana taklif qilgan uyda qolishlari kerak (7-oyat). Uydan uyga ko‘chib yurish ularni eng hashamatli uy-joy qidiradigan odamlar sifatida ko‘rsatishi mumkin, holbuki ular kamtarona yashab, har bir narsaga shukrona bo‘lishlari lozim.
8. Ular o‘zlariga taklif qilingan taom va ichimliklarni ikkilanmay qabul qilishlari kerak (7-oyat). Ular Xudoning xizmatkori sifatida tirikchilik qilishga loyiqdirlar.
9. Shaharlar va qishloqlar, xuddi alohida odamlar singari, Rabbga nisbatan yo ijobiy, yo salbiy munosabat bildiradi (8-9-oyatlar). Agar qishloq Kalomni qabul qilsa, shogirdlar u yerda va’z qilishlari, mehmondo‘stlikni qabul qilishlari va odamlarga Xushxabar barakasini yetkazishlari kerak. Masihning xizmatchilari o‘zlariga berilgan narsani yeyishlari, taomni saralab o‘tirmasliklari va uy egalariga noqulaylik tug‘dirmasliklari lozim. Axir, ularning hayotida ovqat asosiy narsa emas. Rabbning elchilarini qabul qiladigan shaharlarda ular u yerdagi bemorlarni davolashlari kerak. Shuningdek, Xudoning Shohligi yaqinlashib kelmoqda (9-oyat).
Shahar Xushxabarni rad etishi va uni yana eshitish imkoniyatidan mahrum bo‘lishi mumkin (10−12-oyatlar). Shunda Xudo bilan munosabatlarda shunday payt keladiki, So‘z oxirgi marta yangraydi. Odamlar Xushxabarni yengil-yelpi qabul qilmasliklari kerak, chunki undan abadiy mahrum bo‘lishlari mumkin. Nurni rad etgan kishiga nur berilmaydi. Xushxabarni eshitish sharafiga ega bo‘lgan va uni rad etgan shahar va qishloqlar Sado‘m shahridan ham qattiqroq hukm qilinadi. Imtiyoz qanchalik katta bo‘lsa, mas’uliyat ham shunchalik yuqori bo‘ladi.
10:13−14 Iso bu so‘zlarni aytayotganida, boshqa shaharlarga qaraganda ancha ko‘proq imtiyozlarga ega bo‘lgan Jalilaning uchta shahrini esladi. Ular Uning ko‘chalarida mo‘jizalar ko‘rsatganini ko‘rgan edilar. Uning marhamatli ta’limotini eshitgan edilar. Shunday bo‘lsa-da, ular Uni butunlay rad etdilar. Agar U Xorazin va Vifsaidada ko‘rsatgan mo‘jizalari qadimgi Tir va Sidonda sodir bo‘lganida, bu dengiz bo‘yi shaharlari chuqur tavba-tazarru qilgan bo‘lar edilar. Jalila shaharlari Isoning ishlarini ko‘rib befarq qolganlari uchun, ular ustidan chiqariladigan hukm Tir va Sidonnikidan ham qattiqroq bo‘ladi. Tarixiy ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, Xorazin va Vifsaida shunchalik shafqatsizlarcha vayron qilinganki, bugungi kunda ularning aniq joylashuvini aniqlashning iloji yo‘q.
10:15 Iso Nosiradan ketgandan so‘ng Kafarnahum Uning vatani bo‘lib qoldi. Bu shahar imtiyozlar bilan osmonga ko‘tarilgan edi. Biroq u o‘zining eng ajoyib Fuqarosiga e’tibor bermadi va o‘zining qulay paytini boy berdi. Shu sababli u qiyomat kuni jahannamga tushiriladi.
10:16 Iso yetmishtaga bergan ko‘rsatmalarini ular Uning elchilari ekanligi haqidagi bayonot bilan yakunladi. Ularni rad etish - Uni rad etish, Uni rad etish esa Otasi bo‘lmish Xudoni rad etish deganidir. Rayl shunday sharhlaydi:
"Ehtimol, Yangi Ahdda sodiq xizmatchi mehnatining qadr-qimmati va Uning so‘zlariga quloq solishni rad etganlarning aybi haqida bundan kuchliroq so‘zlar yo‘qdir. Shuni esda tutish kerakki, bu so‘zlar o‘n ikki havoriyga emas, balki nomlari va keyingi taqdiri bizga butunlay noma’lum bo‘lgan yetmishta shogirdga qaratilgan. Skott ta’kidlaydi: "Elchini rad etish yoki unga hurmatsizlik ko‘rsatish uni yuborgan va u vakillik qilayotgan hukmdorga hurmatsizlik ko‘rsatish demakdir. Havoriylar va yetmishta shogird Masihning elchilari va vakillari edilar; ularni rad etganlar va mensimaganlar aslida Uni rad etgan va mensimagan bo‘ladilar." (Ryle, St. Luke, I:357−358.)
G. Yetmishtaning qaytishi (10:17−24)
10:17−18 Yetmishta shogird vazifadan qaytgach, ular xursand edilar, chunki hatto jinlar ham ularga bo‘ysungan edi. Isoning javobini ikki xil talqin qilish mumkin. Birinchidan, Uning so‘zlari ularning muvaffaqiyatida U shaytonning osmondan qulashini ko‘rayotganini anglatishi mumkin edi. Jemison, Fosset va Braun Uning so‘zlarini quyidagicha qayta ifodalaydilar:
"Men vazifangizda sizlarni kuzatib bordim va uning muvaffaqiyatini ko‘rdim; jinlar Mening nomim bilan sizlarga bo‘ysunayotganidan hayratga tushganingizda, Mening nigohimda yanada ulkanroq manzara namoyon bo‘ldi: chaqmoq chaqqanidek to‘satdan shaytonning osmondan yerga qulashi."
Shaytonning bu qulashi kelajakda sodir bo‘ladi. U hali Mikail va uning farishtalari tomonidan osmondan haydab chiqariladi (Vahiy 12:7−9). Bu Masihning yer yuzidagi ulug‘vor hukmronligidan oldingi buyuk azob-uqubat davrida yuz beradi.
Ikkinchidan, Isoning so‘zlari mag‘rurlikdan ogohlantirish bo‘lishi mumkin. Shu tarzda U go‘yoki shunday demoqda: "Ha, hatto jinlar ham sizlarga bo‘ysunayotganidan xursandsiz. Ammo faqat bir narsani yodda tuting: mag‘rurlik gunohga yaqindir. Aynan mag‘rurlik Lyutsiferni qulatib, osmondan haydab chiqarilishiga sabab bo‘lgan edi. Ehtiyot bo‘linglar, bu xavfdan saqlaninglar."
10:19 Rabbimiz O‘z shogirdlariga dushmanning barcha kuchini bosib o‘tish hokimiyatini berdi. Ularga o‘z vazifalarini bajarishda zarar ko‘rmaslik kafolatlangan. Bu Xudoning barcha xizmatkorlariga taalluqli bo‘lib, ular himoyalangandirlar.
10:20 Biroq ular ruhlar ustidan hokimiyatga ega bo‘lganliklaridan emas, balki o‘zlari najot topganliklaridan quvonishlari lozim. Bu Rabbimiz O‘z shogirdlariga quvonmaslikni buyurgan yagona qayd etilgan holatdir. Masihiy xizmatda erishilgan muvaffaqiyat nozik xavf tug‘dirsa-da, ismlarimiz osmonda yozilgani Xudo va Uning O‘g‘li oldidagi cheksiz qarzimizni eslatib turadi. Inoyat orqali najot topganimizdan xavfsiz ravishda quvonishimiz mumkin.
10:21 Ko‘pchilik tomonidan rad etilgan Iso O‘zining kamtar izdoshlariga qarab, tengsiz donoligi uchun Otasiga minnatdorchilik bildirib, ruhan quvondi. Yetmish kishi bu dunyoning eng dono va aqlli odamlari emas edi. Ular ziyoli ham, olim ham emasdi. Ular oddiy go‘daklar edi! Ammo ular imonli, fidoyi va so‘zsiz itoatkor go‘daklar edi. Ziyolilar o‘z manfaatlarini tushunish uchun haddan tashqari dono, bilimdon va aqlli edilar. Mag‘rurlik ularni Xudoning sevimli O‘g‘lining haqiqiy qadr-qimmatini ko‘rishdan mahrum etgandi. Xudo aynan go‘daklar orqali eng samarali ishlay oladi. Rabbimiz Otasi O‘ziga bergan barcha kishilar uchun xursand bo‘ldi; U yetmishta shogirdning dastlabki muvaffaqiyatidan quvondi, bu esa shaytonning yaqinlashib kelayotgan mag‘lubiyatining darakchisi edi. 10:22 Osmondagi, yerdagi va yer ostidagi hamma narsa Otasi tomonidan O‘g‘ilga topshirildi. Xudo butun olamni O‘z O‘g‘lining ixtiyoriga berdi. O‘g‘il kimligini Otadan boshqa hech kim bilmaydi. Tajassum bilan bog‘liq sirni Otadan boshqa hech kim aqlga sig‘dira olmaydi. Xudo qanday qilib Inson bo‘lishi va inson tanasida yashashi mumkinligi yaratilganlarning tushunish doirasidan tashqarida. Otaning kimligini O‘g‘ildan boshqa hech kim bilmaydi va O‘g‘il kimga oshkor qilishni istasa, o‘shanga ochib beradi. Xudo inson tushunchasidan ham yuqori turadi. O‘g‘il Uni mukammal biladi va aynan O‘g‘il Unga ishongan zaif, nufuzsiz va xo‘rlangan odamlarga Uni namoyon etdi (1Kor 1:26−29). O‘g‘ilni ko‘rganlar Otani ko‘rdilar. Otasining bag‘rida bo‘lgan yagona O‘g‘il Otani to‘liq namoyon etdi (Yuhanno 1:18). Kelli shunday deydi: "O‘g‘il haqiqatan ham Otani namoyon etdi; ammo inson aqli Masih shaxsiyati ulug‘vorligining yechib bo‘lmas sirini ochishga uringanda, o‘zini yo‘qotib qo‘yadi". 10:23−24 Parvardigor O‘z shogirdlariga ular g‘oyat quvonchli davrda yashayotganlarini alohida ta’kidladi. Ko‘p payg‘ambarlar va shohlar Masih kunlarini ko‘rishni orzu qilishgan, ammo ko‘ra olishmagan. Xudovand Iso bu yerda O‘zi Eski Ahddagi payg‘ambarlar kutgan Zot - Masih ekanligini aytmoqda. Shogirdlarga mo‘jizalarni ko‘rish va Isroil umidi haqidagi ta’limotni eshitish imtiyozi berilgan edi. D. Qonunshunos va mehribon samariyalik (10:25−37)
10:25 Muso qonuni bo‘yicha mutaxassis bo‘lgan qonunshunos, ehtimol, o‘z savolida samimiy emas edi. U Najotkorni sinab ko‘rmoqchi, uni tuzoqqa ilintirishga urinayotgan edi. Balki u Xudovand qonunni tan olishdan bosh tortadi deb o‘ylagandir. Uning nazarida Iso shunchaki bir Ustoz edi, abadiy hayot esa ishlab topish yoki loyiq bo‘lish mumkin bo‘lgan narsa edi. 10:26−28 Xudovand bularning barchasini O‘z javobida hisobga oldi. Agar qonunshunos kamtar va tavba qiluvchi bo‘lganida, Najotkor unga to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob bergan bo‘lardi. Bu vaziyatda esa Iso uning e’tiborini qonunga qaratdi. Qonun nimani talab qilardi? U insonning Xudoni hamma narsadan ustun qo‘yib sevishini va o‘z yaqinini o‘zini sevgandek sevishini talab qilardi. Iso unga shunday qilsang, hayotga erishasan, dedi. Bir qarashda, Xudovand qonunlarga rioya qilish orqali najot topish mumkinligini o‘rgatayotgandek tuyulishi mumkin. Biroq bunday emas. Xudo hech qachon biror kimsa qonunga rioya qilish orqali najot topishini nazarda tutmagan. O‘nta amr allaqachon gunohkor bo‘lib bo‘lgan odamlarga berilgan edi. Qonunning maqsadi gunohdan qutqarish emas, balki gunohni anglashga olib kelishdir. Qonunning vazifasi insonga uning gunohining aybdorligini ko‘rsatishdan iborat. Gunohkor odam Xudoni butun qalbi bilan va o‘z yaqinini o‘zidek seva olmaydi. Agar u tug‘ilganidan to o‘lguniga qadar shunday qila olganida, najotga muhtoj bo‘lmasdi. U halok bo‘lmagan bo‘lardi. Lekin shunda ham uning mukofoti osmondagi abadiy hayot emas, balki yer yuzidagi uzoq umr bo‘lardi. Uning hayoti qancha vaqt gunohsiz yashasa, shuncha davom etardi. Abadiy hayot faqat o‘zining halok bo‘lganligini tan olib, Xudoning inoyati bilan najot topgan gunohkorlar uchundir. Demak, Iso Masihning: "Shunday qil, shunda yashaysan", degan so‘zlari nazariy fikr edi. Agar Xudovandning qonunga havola qilishi qonunshunosga kerakli ta’sir ko‘rsatganida edi, u: "Agar Xudo shuni xohlasa, men halok bo‘lgan, ojiz va umidsizman. O‘zimni Sening mehring va marhamatingga topshiraman. Inoyating bilan meni qutqar!" deb aytgan bo‘lardi. 10:29 Buning o‘rniga u o‘zini oqlashga urindi. Nega bunday qildi? Hech kim uni ayblayotgani yo‘q edi. U o‘z aybini sezdi va bunga qarshilik ko‘rsatish uchun yuragida mag‘rurlik uyg‘ondi. U: "Mening qo‘shnim kim?" deb so‘radi. Bu uning tomonidan javobdan qochish uchun qilingan urinish edi. 10:30−35 Bu savolga javoban Iso Masih mehribon samariyalik haqida hikoya qilib berdi. Bu hikoyaning tafsilotlari hammaga tanish. Qaroqchilik qurboni (ehtimol yahudiy bo‘lsa kerak) Yerixonga boradigan yo‘lda yarim jon holatda yotardi. Yahudiy ruhoniysi, keyin esa levit ham yordam berishdan bosh tortdi; ehtimol, ular hiyla-nayrangdan qo‘rqishgan yoki agar to‘xtab qolishsa, o‘zlari ham talon-taroj qilinishidan xavotirlanishgan. Nafratlanilgan samariyalik yordamga keldi; u birinchi yordam ko‘rsatdi, jabrlanuvchini mehmonxonaga olib bordi va uning ehtiyojlarini qondirish uchun g‘amxo‘rlik qildi. Samariyalik uchun muhtoj yahudiy uning yaqin kishisi edi.
10:22 Osmondagi, yerdagi va yer ostidagi hamma narsa Otasi tomonidan O‘g‘ilga topshirildi. Xudo butun olamni O‘g‘lining ixtiyoriga berdi. O‘g‘il kimligini Otadan boshqa hech kim bilmaydi. Tajassum bilan bog‘liq bo‘lgan sirni Otadan boshqa hech kim aqlga sig‘dira olmaydi. Xudo qanday qilib Odamga aylanishi va inson tanasida yashashi mumkinligi, yaratishni tushunish chegarasidan tashqarida. Otaning kimligini O‘g‘ildan boshqa hech kim bilmaydi va O‘g‘il kimga oshkor qilishni xohlaydi. Xudo inson tushunchasidan ham yuqori turadi. O‘g‘il Uni mukammal biladi va aynan O‘g‘il Unga ishongan zaif, past va xo‘rlangan odamlarga Uni ochib bergan (1Kor 1:26−29). O‘g‘ilni ko‘rganlar Otani ko‘rdilar. Otasining bag‘rida bo‘lgan yagona O‘g‘il Otani to‘liq namoyon etdi (In 1:18).
Kelli shunday deydi: " O‘g‘il haqiqatan ham Otani namoyon etdi; ammo inson aqli Masih shaxsiyati shon - shuhratining yechib bo‘lmas sirini ochishga urinib, o‘zini yo‘qotib qo‘yadi ".
10:23−24 Parvardigor O‘z shogirdlariga ular misli ko‘rilmagan quvonchli kunlarda yashayotganlarini alohida ta’kidladi. Dunyodagi ko‘p payg‘ambarlar va shohlar Masihning kunlarini ko‘rishni istashgan, ammo ko‘rishmagan. Xudovand Iso bu yerda Eski Ahddagi payg‘ambarlar kutgan Zot - Masih ekanligini aytmoqda. Shogirdlar mo‘jizalarni ko‘rish va Isroil xalqining umid haqidagi ta’limotini eshitish sharafiga muyassar bo‘lishdi.
D. Qonunchi va mehribon samariyalik (10:25−37)
10:25 Qonunshunos Muso alayhissalom ta’limotining bilimdoni bo‘lgani uchun, bu masalada samimiy bo‘lmagan. U Najotkorni masxara qilishga, uni sinovdan o‘tkazishga urindi. Ehtimol, u Parvardigor qonunni tan olishdan bosh tortadi, deb o‘ylagandir. Uning uchun Iso shunchaki Ustoz edi, abadiy hayot esa ishlab topish yoki loyiq topish mumkin bo‘lgan narsa edi.
10:26−28 Parvardigor bularning barchasini O‘z javobida hisobga olgan. Agar qonunshunos itoatkor va tavba-tazarru qiluvchi bo‘lganida, Najotkor unga ko‘proq ochiqchasiga javob qaytargan bo‘lardi. Xuddi shu vaziyatda Iso uning e’tiborini qonunga qaratdi. Qonun nimani talab qilardi? U inson Xudoni hamma narsadan ustun va o‘z yaqinini o‘zini sevgandek sevishini talab qilgan. Iso unga shunday qilsang, hayotga erishasan, deb aytgan. Bir qarashda, Xudovand qonunlarga rioya qilish orqali najot topishni o‘rgatgandek tuyulishi mumkin. Biroq bunday emas.
Xudo hech qachon hech kim qonunga rioya qilish orqali najot topishini nazarda tutmagan. O‘nta amr gunohkor odamlarga berilgan edi. Qonunning maqsadi gunohdan qutqarish emas, balki gunohni bilishga olib kelishdir. Qonunning vazifasi insonga uning gunohining aybini ko‘rsatishdan iborat. Gunohkor odam Xudoni butun qalbi bilan va o‘z yaqinini o‘zidek seva olmaydi. Agar u tug‘ilganidan to o‘lgunicha shunday qila olganida edi, najotga muhtoj bo‘lmasdi. U halok bo‘lmasdi. Lekin shunda ham uning mukofoti osmondagi abadiy hayot emas, balki yer yuzidagi uzoq umr bo‘lgan bo‘lardi. Uning hayoti qancha gunohsiz yashasa, shuncha davom etardi. Abadiy hayot faqat o‘zining halok bo‘lganini tan olib, Xudoning marhamati bilan najot topgan gunohkorlar uchundir.
Demak, Iso alayhissalomning: "Shunday qil, shunda yashaysan," degan so‘zlari quruq faraz edi. Agar Parvardigorning hukmga havola qilishi qonun chiqaruvchiga kerakli ta’sir ko‘rsatganida edi, u: "Agar Alloh xohlasa, men halok bo‘lgan, ojiz va noumidman. O‘zimni Sening mehr-u inoyatingga topshirdim. Rahmating bilan meni qutqar!"
10:29 Buning o‘rniga u o‘zini oqlashga intildi. Nega bunday qildi? Hech kim uni ayblamadi. U o‘z aybini tan oldi va bunga qarshilik ko‘rsatish uchun yuragi mag‘rur ko‘tarildi. U: "Mening qo‘shnim kim?" deb so‘radi. Uning tomonidan bu qochishga urinish edi.
10:30−35 Bu savolga javoban Iso Masih mehribon samariyalik haqida hikoya qilib berdi. Bu hikoyaning tafsilotlari hammaga tanish. Qaroqchilik qurboni (ehtimol yahudiy bo‘lsa kerak) Iyerixonga boradigan yo‘lda zo‘rg‘a tirik yotardi. Yahudiy ruhoniysi, keyin esa levi ham yordam berishdan bosh tortdi; ehtimol, ular hiyla-nayrangdan qo‘rqishgan yoki agar ular ushlanib qolishsa, ularni ham talon-taroj qilishlari mumkinligidan xavotirlanishgan. Nafratlangan samariyalik yordamga keldi; u birinchi yordam ko‘rsatdi, jabrlanuvchini mehmonxonaga olib keldi va uning ta’minotiga g‘amxo‘rlik qildi.
Samariyalik uchun muhtoj yahudiy uning yaqin kishisi edi.
10:36−37 Keyin Najotkor muqarrar savolni berdi: "Bu uch kishidan qaysi biri nochor odamga yaqin edi?" Albatta, unga marhamat ko‘rsatgan kishi.
Ha, shunday. Shunda qonunshunos ham borib, xuddi shunday ish tutishi kerak edi. Agar samariyalik yahudiyga marhamat ko‘rsatib, uning haqiqiy qo‘shnisi ekanini isbotlay olgan bo‘lsa, demak, barcha odamlar bir-biriga qo‘shni ekanini tan olish kerak. (F. Davidson, tahrir qilgan, "The New Bible Commentary", 851-bet.)
Ruhoniy va levit timsolida qonunning o‘lik gunohkorga yordam bera olmasligini ko‘rish qiyin emas. Qonun "Yaqiningni o‘zingni sevganday sev" deb buyurgan, ammo bunga itoat etish uchun kuch bermagan. Shuningdek, mehribon samariyalikda biz qanday bo‘lsak shunday holatda oldimizga kelgan, bizni gunohlarimizdan qutqargan va yerdan to osmongacha bo‘lgan yo‘lda hamda abadiyatda g‘amxo‘rlik qilgan Rabbimiz Isoni ko‘rish oson. Ruhoniylar va levitlar bizni noumid qilishlari mumkin, ammo Mehribon Samariyalik hech qachon noumid qilmaydi.
Mehribon samariyalik haqidagi hikoya kutilmagan tus oldi. U "Mening yaqinim kim?" degan savolga javob berishdan boshlandi. Ammo "Sen uning yaqini ekaningni qanday isbotlaysan?" degan savol bilan tugadi.
Ye. Maryam va Marfa (10:38−42)
10:38−41 Bundan keyin Rabbimiz e’tiborini Xudoning Kalomi va ibodatga, ikki buyuk baraka vositasi sifatida qaratadi (10:38 - 11:13). Maryam Isoning oyoqlari oldida o‘tirib, Uning so‘zlarini tinglar, Marfa esa ulug‘ Mehmon uchun katta ziyofat tayyorlash bilan ovora edi. Marfa Rabbimizdan singlisini koyishini so‘radi, chunki u yordam bermayotgan edi. Ammo Iso Marfaning bezovtaligini muloyimlik bilan tanbeh berdi.
10:42 Rabbimiz bizning muhabbatimizni xizmatimizdan ustun qo‘yadi. Xizmat mag‘rurlik va o‘zini muhim deb bilish bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bizga faqat bir narsa kerak: U bilan muloqot. Bu shunday yaxshi ulushki, u tortib olinmaydi. S.A. Kouts ta’kidlaganidek, "Xudovand bizni Marfalardan Maryamlarga aylantirmoqchi, xuddi qonunshunoslardan yaqinlarga aylantirmoqchi bo‘lgani kabi". (C.A. Coates, "An Outline of Luke’s Gospel", 129-bet.)
Charlz R. Erdman shunday yozadi:
"Garchi Rabbimiz U uchun qilgan har bir ishimizni qadrlasa-da, U bizning eng katta ehtiyojimiz Uning oyoqlari oldida o‘tirib, Uning irodasini tushunish ekanini biladi. Shundan so‘ng, mehnatlarimizda xotirjamlik, tinchlik va mehribonlik hukm suradi. Nihoyat, xizmatimiz Maryamniki kabi mukammal bo‘ladi - oxirgi sahnada u Isoning oyoqlariga moy quyganida, uning xushbo‘y hidi hali ham butun dunyoni to‘ldirib turibdi". (Charles R. Erdman, "The Gospel of Luke", 112-bet.)