Эйден Тозер. Худонинг Буюклиги - (8 Боб) Китоб Ўзбек тилида
Xudoning Buyukligi (Eyden Tozer) O‘zbek tilida Audiokitob
Мундарижа
Муаллифдан
1. Нима учун биз Худо ҳақида тўғри фикрлашимиз керак
2. Эришиб бўлмас Худо
3. Илоҳий белгилар: Худо ҳақидаги баъзи бир ҳақиқатлар
4. Муқаддас Учбирлик
5. Худонинг баркамоллиги
6. Худонинг эркинлиги
7. Худонинг абадийлиги
8. Худонинг чексизлиги
9. Худонинг доимийлиги
10. Худонинг ҳамма нарсадан бохабарлиги
11. Худонинг донишмандлиги
12. Худонинг қудратлилиги
13. Худонинг трансцендентлиги
14. Худонинг ҳар ерда ҳозирлиги
15. Худонинг содиқлиги
16. Худонинг меҳрибонлиги
17. Худонинг адолатлилиги
18. Худонинг раҳмдиллиги
19. Худонинг марҳамати
20. Худонинг севгиси
21. Худонинг муқаддаслиги
22. Худонинг олий ҳокимияти
23. Очиқ сир
Худонинг чексизлиги
Самовий Отамиз, қоя ёриғидан ва қўлларинг остида туриб бўлса ҳам, Сенинг шуҳратингни кўришга бизга имкон бер. Бизга нима бўлишидан қатъи назар: дўстларимизни йўқотсак ҳам, бойлигимиздан айрилсак ҳам, ҳаётимиз қисқарса ҳам майли. Бироқ, биз Сенга муносиб тарзда бош эгиб, таъзим қила олишимиз учун, Сен қандай бўлсанг шундайлигингча таниб-билишимизга имкон бер. Раббимиз Исо Масиҳ номи билан. Омин.
Дунё аламзадаликка тўлган, сўнгги дақиқалар яқинлашмоқда ва Иезекиел пайғамбарга кўринган очиқликда оловли булут бир пайтлар Маъбадга кириш эшигидан юқори кўтарилгани каби Худонинг улуғворлиги Жамоатни тарк этди.
Иброҳимнинг Худоси биздан узоқлашди, биз орамизда Унинг ҳозирлигини ҳис қилмай қолдик. Унинг ўрнига ота-бобларимиз билмаган бошқа худо бизнинг орамизда ўрнашиб олмоқда. Бу худони ўзимиз яратдик ва ўзимиз яратганимиз учун ҳам у бизга яқин ҳамда тушунарлидир; у — бизнинг ижодимиз, у ҳеч қачон таажублантирмайди, ҳеч қачон эсанкиратмайди, ҳеч қачон ҳайратга солмайди ва ҳеч қачон биздан юқори бўлмайди.
Худо қуёшга ўхшаб Ўз тафтини бериш ва марҳаматлаш, кўпроқ эса поклаш ва абадий англай билишни инъом қилиш учун Ўз улуғворлигида инсонларга Ўзини намоён қилди. У таажублантиради, ҳайратга солади. Бу ота-боболаримиз Худоси келаётган авлодларимизнинг ҳам Худоси бўлишни истайди. Биз фақат севгида, имонда ва итоаткорликда Унинг учун яшаш жойи ҳозирлаб қўйишимиз керак, холос. Биз фақат Худонинг келишини жуда ҳам исташимиз керак ва шунда У ҳозир бўлиб, бизга Ўзини намоён қилади.
Балки бизни донишманд кишининг сўзлари ишонтира олар? Архиепископ Ансельмнинг сўзларини эшитинг ёки яна ҳам яхшироғи, унинг сўзлари устида фикр-мулоҳаза юритиб кўринг:
«Ўрнингдан тур, эй ночор инсон! Ўз ишларингни бир оз бўлса-да қўйиб тур. Ўзингни безовта қилаётган ўй-фикрлардан сал узоқроқ кет. ам-ташвишларингни бир четга суриб қўй ва машаққатли меҳнатларингни қўя тур. Худо учун озгина вақтга жой ажрат ва Унинг ҳузурида ором ол. Ўз ақл-идрокинг ички ҳужраларига кириб, Худо ҳақидаги ва Уни излашда сенга ёрдам берадиган фикру хаёллардан бошқа ҳамма ўй-фикрлар учун ҳужра эшикларни зичлаб ёпиб қўй. Ана энди бутун қалбинг билан гапир! Энди Худога: «Мен Сенинг жамолингни излаяпман, Сенинг жамолингни излайман, Тангрим», — деб айт».
Худо ҳақида ўйлаш ёки айтиш мумкин бўлган барча нарсалар ичида тушуниш анча қийинроқ бўлгани Унинг чексизлигидир. Агарда уни тасаввур қилишга ҳаракат қилсак ҳам, бу ердаги бир тушунча иккинчисига қарама-қарши экандек бўлиб кўринади. Бироқ, айнан мана шундай мушоҳада, ўзимиз ҳеч қачон ета олмайдиган нарсани асос қилиб олган ҳолда, биз учун маълум бўлган хулосага келишимизни талаб қилади. Шунга қарамасдан, биз буни амалга оширишга ҳаракат қилишимиз зарур, чунки Муқаддас Ёзувлар Худо чексиздир, деб таълим беради. Агарда биз Худонинг бошқа сифатларини тан олсак, у ҳолда буни ҳам албатта тан олишимиз керак.
Худонинг чексизлигини таниб-билиш сари йўлга қадам қўяр эканмиз, барча қийинчиликлар ва бизнинг кўтарилишимизга ёрдам берадиган техник мосламаларнинг йўқлигига қарамасдан, бу йўлдан чиқиб кетмаслигимиз керак. Бу саёҳат оёқларимиз учун эмас, балки юрагимиз учундир. Баландликдан ҳамма нарса яхшироқ кўринади, шунинг учун, келинглар, Худо кўп ҳолларда кўрларга кўра олиш қобилияти беришини ва эмизикли гўдакнинг қулоғига донишманд ва мушоҳадали кишилар ҳам орзу қила олмайдиган ҳақиқатларни айтишини билганимиз ҳолда, шундай «фикр юксаклиги ва ақл чўққилари»ни излаш пайида бўлайлик. Эндиликда кўрлар кўра олади ва карлар эшита олади. Биз энди зулмат қаърига яширилган хазиналарни ва ҳеч ким билмайдиган хилватгоҳларга беркитилган бойликларни қўлга киритишимизни кутиб туришимиз керак.
Чексизлик чегарасизликни англатади ва шунинг учун ҳам чегараланган ақл-идрок чегарасиз нарсани ўз ичига ололмаслиги аниқ. О, Худо донишмандлиги ва Худо билимининг тубсизлигию бойликлари! Унинг мулоҳазалари нақадар ақлга сиғмас ва Унинг йўллари нақадар ақл бовар қилмас!
Мен аввал айтиб ўтганимдек, биз ўзимиз учун бутунлай ёт бўлган ва моддий дунёда, коинотда ва вақтда билган нарсаларимизнинг бирортасига ҳам ўхшамайдиган яшаш усулини тасаввур қилишга уринмоқдамиз.
«Бу ерда, шунингдек, Худонинг сифатларию моҳияти ҳақида бизнинг барча фикр-мулоҳазаларимизда, — деб ёзади Новатиан, — биз ўзимизнинг тушуниш доирамиздан ўтиб кетамиз ва ҳеч бир инсон сўзамоллигини Унинг буюклиги билан тенглаштириб бўлмайди. Унинг буюклиги ҳақида мушоҳада қилинган пайтда ва Унинг буюклиги эсга олинганда ҳар қандай сўзамоллик жим бўлиб қолади ва фикр-мулоҳазанинг ҳар қандай ҳаракати ўз кучини йўқотади. Чунки Худо ақл-идрокка нисбатан жуда буюкдир. Унинг буюклигини англаб етиш мумкин эмас. Агар биз Худонинг буюклигини англаб етганимизда, У тушунчани шакллантира олувчи инсон онгидан ҳам ночорроқ бўлиб қолар эди. Худо ҳар қандай тилга нисбатан буюкдир ва Уни ҳеч бир сўз билан ифода қилиб бўлмайди. Ҳақиқатан ҳам, агарда Худони сўз орқали ифода қилиш мумкин бўлганида, Худо бу сўзлар билан Унинг кимлигини тушунарли қила оладиган ва шакллантирадиган инсон нутқидан ҳам ночор бўлиб қолади. Худо ҳақидаги барча фикр-мулоҳазаларимизни Унинг билан таққосланганда қашшоқ ва ночордир. Бизнинг баландпарвоз сўзларимиз эса Унинг олдида сийқаси чиққан, қуруқ гапдан иборат бўлиб қолади».
Минг афсуски, чексиз сўзини ҳар доим ҳам ўзининг аниқ маъносида тушунишмайди, балки қандайдир катта ва улкан нарсани назарда тутган ҳолда эҳтиётсизлик билан фойдаланишади. Бунга мисол тариқасида «Рассом бирор бир асар яратиш учун чексиз катта куч сарфлайди» ёки «Ўқитувчи ўз синфи билан ишлаш давомида чексиз сабр-тоқатни намоён қилади» каби айтиладиган гапларни келтиришимиз мумкин. Агарда бу сўзни тўғри маъносида ишлатадиган бўлсак, у ҳолда бу сўз яратилган мавжудотларга ва умуман, Худодан бошқа ҳеч кимсага тааллуқли бўлиши мумкин эмас. Шу сабабдан ҳам коинот чексизлиги ҳақидаги баҳслар — бу бор-йўғи сўз ўйини холос. Фақат бир Зотгина чексизликка эгадир. Бошқа бировнинг бўлиши мумкин эмас.
Худо чексиз деб айтган пайтимизда, биз Унинг чегара билмас эканлигини назарда тутамиз. Худо бўлган ҳамма нарса ва Худодан иборат ҳамма нарса чегарага эга эмас. Бу ерда биз яна сўзларнинг оммавий маъносидан чекинишимизга тўғри келади. «Чегарасиз бойлик» ва «чегара билмайдиган қувват» — бу сўзларнинг нотўғри ишлатилишига яна иккита мисолдир. Албатта, Худонинг бойлиги ва қувватидан бошқа ҳеч қандай бойлик чегарасиз бўлиши ва ҳеч бир қувват чегара билмаслиги мумкин эмас.
Агар Худо чексиз деб айтиладиган бўлса, у ҳолда бу нарса Уни ўлчашнинг имкони йўқ эканлигини билдиради. Ўлчаш — бу шундай усулки, бунда Худо яратган мавжудотлар бир-бирлари билан ҳисоблашадилар. Бу усул чегаралашни ҳамда номукаммалликни ифода қилади ва у Худога нисбатан қўлланилиши мумкин эмас. Оғирлик моддий жисмларнинг ерга тортишиш кучини ифода қилади; масофа фазода жисмлар ўртасидаги оралиқни ифодалайди; узунлик фазодаги давомийлик ифодасидир; шунингдек, суюқликка, қувватга, товушга, нурга, миқдорга нисбатан олинадиган бизга маълум бўлган бошқа ўлчовлар ҳам мавжуд. Биз шунингдек, абстракт катталикларни ҳам ўлчашга ҳаракат қиламиз ва буюк ёки кичик имон ҳақида, юксак ёки паст ақл-идрок даражаси тўғрисида, катта ёки кўримсиз қобилият ҳақида гапирамиз.
Буларнинг ҳаммаси Худога нисбатан қўлланилмаслиги ва қўлланилиши мумкин эмаслиги наҳотки тушунарли бўлмаса? Бу билан биз Худони Ўзини эмас, балки Унинг қўллари яратган нарсаларни қабул қиламиз. У буларнинг ҳаммасидан юксак, буларнинг ҳаммасидан четда ва буларнинг ҳаммасидан ташқаридадир. Бизнинг ўлчов ҳақидаги тасаввурларимиз тоғлар ва одамларни, атомлар ва юлдузларни, оғирлик кучи, қувват, рақамларни, тезликни ўз ичига олиши мумкин, бироқ Худони эмас. Биз маълум бир ўлчам ҳақида ёки маълум бир оғирлик ҳақида ва бу билан бир вақтнинг ўзида Худо ҳақида гапира олмаймиз. Чунки бу нарса ўлчанадиган катталикларни назарда тутади, Худода эса ўлчаш мумкин бўлган нарсанинг ўзи йўқ. Худо бўлган ҳамма нарса — бу Унинг Ўзидир ва Унда ҳеч нарса униб-ўсиши ёки ривожланиши мумкин эмас. Шунингдек, Унга ҳеч нарсани қўшиб қўйиш мумкин эмас. Худода «кичикроқ» ёки «каттароқ», «катта» ёки «кичик» деган тушунчалар йўқ. Худо — бу Ўз-Ўзидаги Худодир ва Уни ўй-фикр ёрдамида ҳам, сўзлар ёрдамида ҳам ифодалаб бўлмайди. У — Худодир.
Эҳтиромга сазовор Илоҳий Борлиқ тубида бизга номаълум бўлган ҳамда серафимлар, карублар учун раҳмдиллик ва марҳамат аҳамиятга эга бўлмагани каби, биз учун ҳам аҳамиятсиз бўлган кўплаб сифатлар бўлиши мумкин. Бу илоҳий мавжудотлар балки Худонинг бу каби атрибутлари ҳақида билишар, бироқ уларни ўзларида ҳис қила олмайдилар, чунки бу мавжудотлар гуноҳ қилишмаган ва шунинг учун ҳам Худонинг раҳм-шафқати ва марҳаматига муҳтож эмаслар. Худо Борлиғининг худди шунга ўхшаш бошқа аспектлари ҳам бўлиши мумкин (мен бунинг мавжуд эканлигига ишонаман ҳам). Бу аспектларни Худо Ўзи катта тўлов тўлаб эришган ва Муқаддас Руҳ билан уларни поклаган Ўз фарзандлари учун намоён қилмаган. Худо табиатининг бу яширин сарҳадлари Худога нисбатан олинганда фақатгина Унинг Ўзига тегишлидир. Улар ҳеч ким ўрганиб чиқмаган, бироқ мавжудлиги бизга маълум бўлган Ойнинг иккинчи томонига ўхшаб кетади. Ой Ерда яшовчи одамлар учун бевосита аҳамиятга эга эмас. Бизга очиб берилмаган нарсани очишга ҳаракат қилишнинг биз учун кераги йўқ. Худонинг Худо эканлигини тушуниб етишнинг ўзи биз учун кифоядир.
Ўз-ўзидан ўт олувчи аланга билан
Ўзингни абадий тўлдирган ҳолда,
Сен бизга номаълум ҳаракатни
Ўзингда қиласан намоён!
Сен яратган мавжудотлар таъзимисиз ҳам,
Сенинг фазилатларинг ўраб тургувчи қатламсиз,
Сен ҳамиша ягона ва Ўша-Ўшасан!
Фредерик У. Фэйбер
Бироқ Худо чексизлиги бизга тегишлидир ва бу чексизлик ундан абадий фойда олишимиз учун бизга намоён бўлди. Умуман олганда, Худонинг чексизлиги у ҳақда фикр-мулоҳаза юритишдек мўъжизадан бошқа биз учун яна нимани бера олади? Ҳар ҳолда — жуда кўп нарсани беради, шунингдек, биз ўзимиз ҳақимизда ва Худо тўғрисида кўпроқ билганимиз сайин янада кўпроқ ва кўпроқ билимларни инъом қилади.
Худонинг табиати чексиз бўлганлиги учун ҳам ундан келиб чиқувчи ҳамма нарса ўз навбатида чексизликка эгадир. Биз — бебахт инсонлар ҳамиша ташқаридан ва ич-ичимиздан қўйиладиган чеклашлар туфайли азоб чекамиз. Бизнинг ҳаётимиз қисқа ва шиддатли тарзда тез ўтиб кетувчандир. Ҳаёт — бу бизга иштирок этиш насиб бўлмайдиган концерт олдидан бўлиб ўтадиган қисқа ва машаққатли репетициядир. Эндигина қандайдир даражада ижро этиш маҳоратига эришдик, деган пайтимизда асбобларимизни бир чеккага қўйишга бизни мажбур қилишади. Табиатимиз кўрсатиб берадиган қўлимиздан келган ишни ўйлаб кўриш, амалга ошириш ва бажариш учун шунчаки вақт етишмайди, холос.
Биз ўз чекланишларимиздан юз ўгирган ҳолда, чекланишлардан ҳоли бўлган Худо томон ўгирилган бир пайтимизда, қай даражада ич-ичимиздан қониққанлигимизни ҳис қиламиз. Худонинг қалбида абадийлик ҳукм суради. Унинг учун вақт ҳаракат қилмайди, балки бир жойда туради. Масиҳда бўлган инсонлар эса ўз навбатида чексиз вақт ва абадийлик хазинасини Унинг билан бирга баҳам кўришади. Худо ҳеч қачон шошилмайди. У Ўз ишини бажариши керак бўлган муддатнинг ўзи йўқ. Буни англаб етганлигимизнинг ўзи бизнинг руҳимизни тинчлантиради ва таранг асаб торларимизни бўшаштиради. Масиҳни тан олмайдиган кишилар учун вақт — очкўз ҳайвон, янги ижод фарзандлари учун эса вақт — уларнинг оёқларига суйкалиб, ҳуриллайдиган ва уларнинг қўлларини ялайдиган беозор ҳайвондир. Эски одамнинг душмани янги одамнинг дўстига айланади ва юлдузлар самода ҳаракатланган ҳолда, Худо самимий ҳурмат-эҳтиром кўрсатадиган инсон учун кураш олиб боришади. Биз Худонинг чексизлигидан билиб олишимиз керак бўлган нарса мана шудир.
Бироқ яна бир нарса ҳам мавжуд. Табиатда Худонинг инъомлари ўз чегарасига эга. Бу инъомларнинг охири бор, чунки улар яратилгандир, бироқ Исо Масиҳдаги абадий ҳаёт инъоми Худо каби чексиздир. Масиҳий Худонинг Ўзида ҳаётга эгадир ва Худо билан бирга Унинг чексизлигини баҳам кўради. Тангри Таолода ҳамма учун ҳаёт етарли ва бу ҳаётда қувонч билан яшаш учун етарлича вақт ҳам бор. Табиий ҳаётга тааллуқли бўлган нарса туғилишдан бошланиб, то ўлимга қадар ўз даврини ўтайди, аммо Худо берадиган абадий ҳаёт ўз-ўзига қайтиб келади ва ҳеч қачон тугамайди. Бу абадий ҳаёт эса ягона ҳақиқий Худони ва У юборган Исо Масиҳни таниб-билишдан иборатдир.
Худонинг раҳмдиллиги ҳам чексиздир ва ўз айбини тан олиб, унинг азобли оғриғини ҳис қилган инсон бу сўзларнинг оддий эмаслигини билади.
«Аммо гуноҳ кўпайган сари, Худо инояти ҳам шунчалик орта борди» (Рим. 5:20).
Кўпайиб борадиган гуноҳ — дунё учун қўрқинчлидир, бироқ тўлиб-тошувчи яхшилик эса — инсонга умид бағишлайди. Гуноҳ қанчалик кўпаймасин, у маълум бир чегарага бориб тўхтайди, чунки гуноҳ — чегараланган ақл-идрок ва юракнинг маҳсулидир. Аммо Худонинг иноятга бойлиги бизни чексизлик сари етаклайди. Худо яратган мавжудотлар қалбига яширинган ҳар қандай дарду хасталикларга қарши Худонинг чексиз шифо бериш қобилияти мавжуддир.
Масиҳийлик: «Худо оламни шунчалик севдики» (Юҳан. 3:16), — дея асрлар оша гувоҳлик бериб келмоқда ва биз бу севгига Худонинг чексизлиги нурида туриб боқишимиз керак, холос. Унинг севгисини ўлчаб бўлмайди. У чексиздир. Бу севги буюм эмаски, маълум бир чегарага эга бўлса. У кўп қиррали Худо табиатининг бир қиррасидир. Худонинг севгиси — Унинг Ўзига ўхшаш бир нарсадир. Унинг Ўзи чексиз бўлгани учун ҳам, бу севги яратилган бутун бир дунёни ўз ичига олиши мумкин ва шунда ҳам бу каби дунёлардан ўн мингтасидан ўн минг марта кўпи учун бу абадий севгида жой ортиб қолаверади.
Мана, мана биз таъзим қиладиган Худо,
Бизнинг содиқ, доимий Дўстимиздир,
Унинг севгиси буюкдир шуҳрати каби,
Ва Унинг севгисию қудратин поёни йўқдир.
Бу Исодир, биринчи ва охири бўлиб,
Руҳи бизни уйимизга соғ-омон олиб келгувчи;
Биз Уни бўлиб ўтган ҳамма нарса учун улуғлаймиз,
Ва Унга умид қилган ҳолда келажакка қараймиз.
Жозеф Харт
Муқ. Ансельм. Указ. соч. С.3.
Новатиан. Указ. соч. С.26-27.
Книга на Узбекском языке: Величие Бога (Эйден Тозер)
Церковь оставила своё некогда возвышенное представление о Боге и заменила его представлением низким и постыдным, которое совершенно недостойно мыслящих, поклоняющихся Господу людей. Когда мы потеряли ощущение величия Господа, мы потеряли и религиозное благоговение, и сознание Божественного присутствия. Мы потеряли наш дух поклонения Богу и нашу способность внутренне сосредоточиться для того, чтобы встретить Бога в молитвенном молчании.
В этой книге доктор Тозер помогает нам лучше понять Бога и вновь открыть для себя Его величие, чтобы это оказало глубокое влияние на нашу повседневную жизнь. Чтобы вернуть это понятие в повседневную жизнь верующих, он предлагает рассмотреть Божественные атрибуты в их взаимосвязанности и единстве, сосредоточив внимание на таких свойствах Бога, как самодостаточность, независимость, всемогущество, вездесущность, неизменность, бесконечность и многие другие.
