24 - боб
Пастдаги жойни кўрсатиб, қамоқхонанинг қандайдир қонун-қоидаларини юнон тилида тушунарсиз қилиб айтиб ўтишди.
Камерадан қотиб кетган тер ва сийдик ҳиди келарди. Унда икки қаватли еттита темир каравотлар бўлиб, улар полга оғир занжир ёрдамида қотирилганди. Бу ерда одамзод деб аталмиш мавжудотларнинг бузуқлиги, нақадар турли-туман тубанликка тушганини учратиш мумкин! Тепадаги бир кишилик ўриндиқда икки эркак ёввойи ҳайвонлар сингари ириллаб, пишиллаб, бир-бирини қучоқлаб ётишарди. Уларнинг тагидаги ўриндиқда суяклари кўриниб турган, тиррайган бир йигит қалтираганича билагидаги томирга эски нинани тиқарди. Унинг юзидаги ва баданидаги чандиғу ямоқларга ақли расо одам хотиржам қараб туролмаэди. Яна бир маҳбус гипнотик трансда тебраниб ўтирарди ва гўё бу дунёда танҳо қолгандай бақириб қўшиқ айтарди. Яна биттаси яланғоч ҳолича, лезвие билан бутун баданига чизар, кўлдай сийдикни ичида ўтириб, алланималарни минғилларди.
Буларнинг ҳаммаси бадбашара одам деб аталмиш маҳлуқларнинг шоусига ўхшарди.
Мен ниҳоятда қўрқиб кетдим. Ўрнимга отилдим, каравотнинг устидаги бурга ва кана босган сассиқ матрацни олиб, қамоқхона хизматчиларини юзига отдим. Камерада тасаввур қилиб бўлмас хаос кўтарилди. Қўлимга нима илинган бўлса, ҳаммасини уриб-синдира бошладим. Камерада яшовчилар қўрқиб ҳар тарафга тумтарақай бўлишди. Хизматчи офицерлардан бири белига қотирилган резинка тўқмоқни чиқаришга ҳаракат қилганини кўриб, тўқмоқни тортиб олдим ва сим тортилган кичкина дарчага улоқтирдим. Тўқмоқ эсанкираб турган маҳбусларнинг бирига шунақанги қаттиқ тегдики, оқибатда унинг бурнидан девога қон сачради. Мен бўкирганимча, ўзимни бир темир каравотдан иккинчисига отардим. Ҳамма жойим қонталаш, момоталоқ бўлиб кетди, кўзларим олайиб, лабим кўкариб, увишди. Худди шу вақтда ҳукм қилинганлар бақириб, бурчак-бурчакка беркинишга ҳаракат қилишарди.
Беш дақиқа ўтар-ўтмас камерага бир нечта полициячи наган ва резинка тўқмоқ кўтариб, кириб келишди. Мени уриб йиқитишди, чаккамга қурол тираб, бақиришди:
-Ҳой, fylakismenos, бўлди қил, бўлди! Тўхта!
Туришга ҳаракат қилдим, аммо қамоқхона хизматчилари буйруққа биноан ҳаммаси тўқмоқ билан менга ташланишди. Зарбалар бирин-кетин тушарди. Ваниҳоят улар қўлларимни бураб, орқамга қайиришди. Икки хизматчи қўлимни йўғон чарм тасма билан боғлади. Бироқ энди оёғим билан ҳаракат қилишга ўтдим; улар бошимга оғир занжир билан уриб, нокдаунга жўнатгунга қадар мен полициячиларни тўғри келган жойига тепавердим.
Бир неча вақтдан кейин ўзимга келиб қарасам, мени қамоқхона ҳовлисининг тош йўлакларидан судраб юришибди. Мен ҳаво тоза, софлигини англадим. Биз диққинафас камерадан ташқарида эдик. Барча азоб–уқубатлардан сўнг азойи баданим оғриқдан ёнарди, бошим гаранг, қулоқларим тинмай шанғилларди. Қуёш ярқираб турарди, мен ногаҳон кўзларимни юмдим. Тўсатдан бошим айланиб кетди, яна ҳушимни йўқотдим.
Ўзимга келгач, деразасиз бетон карцерда эканлигимни кўрдим. Бу камера ниҳоятда совуқ, қоронғу ва жирканчли экан. Шипнинг тагида ўрнатилган хира ва чанг босган лампочкадан аранг ёруғ тушиб турарди. Бундай қоронғуда инсон нажасини ҳам, у ёқдан бу ёққа югуриб юрган каламуш ва суваракларни ҳам асло англаб бўлмасди. Мен торгина ёғоч каравотда вақтимни ўтказардим. Эҳтимол, бу ифлос камерадаги каравотда мен каби бахтиқаролардан бир нечтаси ётиб кетгандир. Мен эҳтиёткорлик билан қўл-оёғимни пайпаслаб чиқдим, аммо ҳеч қандай жиддий жароҳат олганимни сезмадим. Бироқ бутун баданим увишиб, бошим жуда қаттиқ оғрирди. Мен совуқ терга ботиб кетгандим. Ҳаммаёқда сукунат. Қўрқув бутун вужудимни эгаллаб олганди, мен қафасга қамалган йиртқич ҳайвон сингари эдим.
-Тони, ўзингни қўлга ол! Бардам бўл! – деб ўзимга буйруқ бердим. Ци қувватини олиш мақсадида тақлид қила бошладим. Мен хотиржамликка эришмоқчи эдим, аммо бу мен учун эришиб бўлмайдиган орзу. Афсус, кўз ўнгимда фақат ваҳиманинг қоп-қора жаҳаннами очилди.
Эсимни йўқотиб қўймаслик учун, ҳаёлан ўзимга таниш бўлган образларда диққатимни жамлашга уриндим – қалин ўрмон билан қопланган Синцзян тоғининг ён-бағрларини, қачонлардир ўрмонда оқ йўлбарсни излаб юрганимни; Касси ва Османтуснинг гуллаб-яшнаган бутазорлари, атрофга таралиб одамни маст қилувчи гулларнинг хушбўй ҳидини (ёзда бундай ҳид бизнинг қишлоғимизгача етиб борарди); лижаларда сайр қилиб юрган Швейцария Альпаларини; мотоциклда кўчаларида учиб юрган Монако ва офтобдан қорайган юзларимга шамолнинг уришини; Найд паркидаги кўлдаги саёҳатларимни – ҳамма-ҳаммасини бирин–кетин кўз олдимга келтирдим...
Жўшиб келаётган хотиралар мени эгаллаб оларди, аммо бахтга қарши, улардан кейин аччиқ ҳақиқат юзага қалқиб чиқарди: бобомнинг менга азоб беришлари, ота-онамнинг қилган хиёнати, Айянинг фожеали ўлими...
Вақт ўтар, бу ҳолатда жинни бўлиб қолишимни ҳис этардим. Томи тешик ва деворлари қулаб тушай деб турган сассиқ қамоқхона биноси қутурган йирқич сингари, мени ютиб юборишга тайёр эди. Мен соат неча бўлганини ва қачондан бери бу ердалигимни билолмасдим. Қўрқув, даҳшат ва совуқдан танам дир-дир титрарди.
Тўсатдан қандайдир гумбирлашдан чўчиб тушдим. Маълум бўлишича, бундай гумбирлаган овоз овқат тарқатиш учун мўлжалланган металл столдан келаётган экан.
Қамоқхона назоратчиси менга жилмайди, бундай илиқ жилмайишдан кейин юрагимдаги муз қисқа муддатга эригандай бўлди. У юнонча гапирарди. Унинг гапларини яхши тушунмасам-да, келганидан ниҳоятда хурсанд бўлдим.
-Lamarina, - деди у менга металл тарелкага қуйилган чой ва ичига қайнатилган тухум, помидор ва нон тўғралган таомни узатиб. Мен бу ғалати бўтқага қараб, жим турардим.
-Ол, ейиш керак... бу жуда фойдали... яхши... – деб ишонтирарди у мени. – Тана мустаҳкамланади...
Бўтқани ейишдан ўзга чорам йўқ эди. Бир тарелка таомни чайнамай аранг ютиб, қамоқхона хизматчисига миннатдорчилик билдириш тариқасида таъзим қилдим.
Кунлар кетидан кунлар ўтарди. Аста-секин бизнинг блокни қўриқловчи қамоқхона хизматчиларини (varianos деб номланмиш – турк қўриқловчилар) юзига қараб таний бошладим. Улар кўринишдан анчагина дуруст одамларга ўхшарди. Хизматчиларнинг гапига қараганда, бир кишилик қўшни карцерда ҳам бир яҳудий маҳбус бор экан. Маҳбусни унинг шахсий бехавотирлиги учун карцерга ташлашган экан. Вақт ўтгани сари Никосининг Марказий қамоқхонаси - бўйсунмас сиёсий душманлар ва мен каби ақлдан озганларнинг ўчоғи эканлигини тушуниб олишим керак эди. Фаластинлик ва араблар бир неча бор яҳудийга суиқасд қилишди. Баъзида қоронғу совуқ кечаларда унинг қўшиқларини овози менгача етиб келарди.
Мен каравотда думалаб, шипга қараб, вақт ўтказардим. Баъзида ўзимни формада сақлаш учун тай-чи машғулоти билан шуғулланардим. Бир ҳафтадан кейин мени совуқ карцердан олиб чиқишди. Яна қамоқхонанинг ички тошли ҳовлисидан олиб ўтиб, қарама-қарши томонда - қамоқхонанинг асосий корпусида жойлашган қоронғу идорага бошлашди. Эски ёзув машинкаси олдида қандайдир кўримсиз одам ўтирарди. Столнинг устида бир қанча папкалар ётарди. Varianosлар мени унинг хузурига олиб келганда, у бил қараб қўйди холос.
-Антонио Энтони, - деди varianosлардан бири машинкада ёзиб ўтирган одамга мурожаат қилиб. У чуқур нафас олди ва қоғозларни тита бошлади. Мен учун яна нима ўйлаб топишди экан, деган ҳаёлда индамай турардим. Шу вақтда varianosларнинг иккиси ҳам катта столга ўтириб, сигарет тутатди. Худди мен йўқдай, ўзаро пичирлашиб, тинмай кулишарди. Орадан бирозгина вақт ўтди. Тўсатдар эшик очилди ва varianosлар ўрниларидан сакраб туриб, қоровулликдаги соқчидай қомадларини ростлашди.
Хонага офицер формасини кийган новчагина одам кириб, баланд овозда қандайдир буйруқ берди. Varianosлар тезда сигареталарини ўчиришди ва тик турди. Офицердан кейин изма-из, кўринишидан туркка ўхшаган қандайдир одам кирди. У биринчи навбатда ўзини стол тарафга отди ва зудлик билан стул олиб офицерга қўйиб берди. Сўнгра чўнтагидан катта сигара ва бир қути гугурт олди. Уларни офицернинг олдига - столнинг устига қўйиб, шу заҳотиёқ хонанинг бурчагига бориб турди. У қўрқиб, қалтираётган қуённи эслатиб турарди.
Офицер кийимини кийган одам ўзини жуда каттазанг тутарди, гўёки бу ердагиларнинг ҳаммаси унинг ҳукми остидагидай. Кейин менга айтишларича, у chowishi бўлиб, катта қамоқхонанинг бошлиқларидан бири экан.
Аммо chowishi унга тайёрлаб қўйилган стулга ўтирмади. Бунинг ўрнига у катта-катта қадам ташлаб хонада юрди. Атрофимни бир неча бор айланиб, ниҳоят бирдан рўпарамда қоққан қозиқдай қотиб қолди. Унинг оғзидан чеснок ва спирт ҳиди анқиб келарди. У совуққонлик билан менга қаради. Унинг кўзлари чуқур жойлашган қўйкўз эди, қараши ёввойи қирғийнинг қарашига ўхшарди. У “қўрқиб қалтираб турган қуёнга” бир нима деди. Қўрқоқ хизматчи эса клерк қўлидан ҳужжатларни олиб, ўзининг бошлиғига етказди. Бошлиқ истаб-истамай ҳужжатларни варақлаб, кўз югуртириб чиқди.
-Эҳ-ҳа, жаноб Энтони. Сен ҳақинггда жуда кўп эшитганман... – деди у чала инглиз тилида.
Жавоб беришим керакми ёки йўқми билмадим, шунинг учун индамай туравердим.
-Ҳа-ҳа... Энди сал ўзингни босиб олгандирсан-а?
Мен бош силкидим.
-Сени Б блокига ўтказамиз. Агар яна тўполон қиладиган бўлсанг, карцерга қайтиб борасан. Тушундингми?
“Ҳа” дегандай, яна бошимни қимирлатдим. Мана гап нимада экан. Катта офицер varianos ишора қилди ва мени олиб кетишди.
Б блокини яхши билардим: айнан ўша ерга мени биринчи куни олиб киришганди. Иккала томондан темир панжаралар билан ўралган худди ўша узун коридор ва камералар, камералар, камералар... Бу сафар мени бир кишилик камерага қамаб қўйишди. Биринчи учрашувимда ўн икки маҳбуснинг таъзирини берганимнинг гувоҳи бўлган қамоқхона раҳбарияти, хавф-хатарнинг олдини олиш мақсадида бу қарорга келибди. Мени камерага эмас, ҳақиқий ифлос ахлатхонага ташлашди. Шунисига ҳам шукур, ахлатхона бўлса ҳам унда бир ўзим яшайман.
Кундузлари камера эшикларини қулфлаб қўйишмасди, шунинг учун маҳбуслар бемалол коридорда юришлари мумкин эди. Баъзилар бу ерда ҳунармандчилик билан шуғулланишарди. Уларга хом-ашёни varianosлар маълум нархда етказиб беришарди. Бу ерда ҳамма нарсанинг ўз баҳоси борлигини тез тушуниб олдим. Маҳбуслар ва назоратчилар сигарета, наркотик ва ҳоказоларни сотиб, ўзлари учун кичкинагина бизнес очган. Қамоқхонага тушганларнинг кўпчилиги юнон ва араблар эди. Маҳбусларнинг орасида яҳудий, немис, италиялик, французлар, Шри-Ланкадан келган бир маҳбус ва Галифакслик Энди исмли Британия армиясининг оддий бир аскари ҳам бор эди. Бошида ҳеч ким билан танишишни хоҳламадим. Аммо кундан-кун қамоқхонадаги ҳаётга ўрганиб қолдим, қолаверса, Эндининг дўстона маслаҳатлари кўнглимга тўғри келди. Унга Никосияда банк чеклари билан қилган қаллоблиги учун унга икки йил беришибди. Чет элликлар кўпинча қилган жиноятлари учун қаттиқ жазо оларди. Хушчақчақ Энди доимо ўзини яхши формада тутишга ҳаракат қиларди. Ҳа айтгандай, у қўшниларимнинг ҳаммасини ажойиб тарзда тасвирлаб берди.
-Қотил, ўғри, террорчи, бачабоз, террорчи, ўғри, ўт қўювчи... – деб Энди менга қўшни камерадаги маҳбусларни бирма-бир санаб чиқди. – Аммо улардан қўрқмасанг ҳам бўлади, - деди, - жиннилардан эса ниҳоятда эҳтиёт бўлиш керак, ҳушёр бўлиб юр!
-Жиннилардан?
-Ҳа-ҳа, биродар. Руҳий касал қотиллардан. Уларнинг калласи жойидамас, нима хоҳласа, шуни қилади. Ўзинг тушунасан... – деб қўшиб қўйди. – Жиннилар кутилмаганда ҳаракат қилишади. Улар қачон сени бритва билан сўйиб ташлашларини олдиндан била олмайсан.
Эндининг огоҳлантиришини эшитмасликка олдим. Қолганларни билмадиму, аммо мен ўзимни бемалол ҳимоя қила оламан.
