1 O‘sha kunlarda yana ko‘p odam yig‘ildi. Ularning yeyish uchun hech narsalari qolmaganda, Iso shogirdlarini yoniga chaqirib dedi:
2 — Xalqqa achinyapman. Ular uch kundan beri Men bilan birga, yeyishga hech narsasi yo‘q.
3 Agar ularni uylariga ovqat bermay jo‘natib yuborsam, yo‘lda holdan toyib qoladilar. Ularning ba’zilari uzoq yerlardan kelganlar.
4 Shogirdlari bunga javoban: — Ularni to‘ydirish uchun bu kimsasiz joyda kim qayerdan non topa olardi?! — deyishdi.
5 — Qancha nonlaringiz bor? — deb so‘radi Iso. — Yettita, — dedi shogirdlar.
6 Shundan keyin Iso xalqqa yerga o‘tirishni buyurdi. Yettita nonni olib, shukrona duosini o‘qib sindirdi va tarqatish uchun shogirdlariga berdi. Shogirdlar xalqqa tarqatishdi.
7 Ularda bir nechta mayda baliq ham bor edi. Iso baliqlar uchun shukrlar aytib, baliqlarni ham tarqatishni buyurdi.
8 Xalq yeb to‘ydi. Ortib qolgan non burdalarini yig‘ishganda, yettita savat to‘ldi.
9 U yerda to‘rt mingga yaqin odam bor edi. Iso ularni jo‘natgandan keyin,
10 darhol shogirdlari bilan qayiqqa tushib, Dalmanuta hududiga ketdi.
11 Farziylar Isoning oldiga borib, U bilan bahslasha boshladilar. Uni sinab ko‘rish maqsadida shunday dedilar: “Bizga bir mo‘jizali alomat ko‘rsating, shunda Sizni Xudo yuborganini tan olamiz.”
12 Lekin Iso chuqur xo‘rsindi: — Nega bu avlod alomat talab qilyapti? Sizlarga chinini aytayin, bu avlodga hech qanday alomat berilmaydi!
13 Iso ularning oldidan ketdi, yana qayiqqa tushib, narigi qirg‘oqqa o‘tib oldi.
14 Shogirdlar o‘zlari bilan non olishni unutgan ekanlar. Qayiqda bir dona non bor edi, xolos.
15 Shu orada Iso shogirdlarini ogohlantirib dedi: — Farziylar va Hirodning xamirturushidan ehtiyot bo‘linglar!
16 Shogirdlar o‘zlaricha: “Biz non olmaganimiz uchun U shunday deyapti”, deb muhokama qila boshladilar.
17 Shogirdlar nimani muhokama qilayotganlarini Iso bilib, ularga dedi: — Nega sizlar, nonimiz yo‘q, deb aytyapsizlar? Hali ham tushunmayapsizlarmi, anglamayapsizlarmi? Shunga ham aqlingiz yetmayaptimi?!
18 Ko‘zlaringiz bor–ku, nahotki ko‘rmasangiz?! Quloqlaringiz bor–ku, nahotki eshitmasangiz?! Eslab ko‘ring:
19 Men beshta nonni sindirib, besh mingta erkakka bo‘lib berganimda, sizlar qolgan non burdalari bilan nechta savatni to‘ldirib olgansizlar? — O‘n ikkita savatni, — deb javob berdi ular.
20 — Men yettita nonni sindirib, to‘rt ming kishiga bo‘lib berganimda, burdalari bilan nechta savatni to‘ldirib olgansizlar? — Yettita savatni, — deyishdi.
21 — Hali ham anglamadingizmi? — deb so‘radi ulardan Iso.
22 Iso shogirdlari bilan Baytsayda qishlog‘iga keldi. Odamlar Isoning oldiga bir ko‘rni olib kelib: “Unga qo‘lingizni tekkizib qo‘ying”, deb yolvordilar.
23 Iso ko‘rning qo‘lidan ushlab, qishloqdan yetaklab olib chiqdi. So‘ng ko‘zlariga tupurib, qo‘llarini uning ustiga qo‘ydi–da: — Biron narsa ko‘ryapsanmi? — deb so‘radi.
24 Ko‘r boshini ko‘tarib: — Odamlarni ko‘ryapman, lekin ular yurayotgan daraxtlarga o‘xshaydi, — dedi.
25 Shundan keyin Iso qo‘llarini yana ko‘rning ko‘zlariga tekkizdi. Ko‘r odam ko‘zlarini ochib qarasa, sog‘ayib qolgan, hamma narsani aniq ko‘rayotgan edi.
26 Iso uni uyiga jo‘natar ekan: — Qishloqqa kirmay, to‘g‘ri uyingga ket, — dedi.
27 Iso shogirdlari bilan Filip Qaysariyasi atrofidagi qishloqlarga yo‘l oldi. Yo‘lda U shogirdlaridan: — Odamlar Meni kim deb biladi? — deb so‘radi.
28 Shogirdlar Isoga shunday javob berishdi: — Ba’zilar Sizni Yahyo cho‘mdiruvchi deb hisoblaydilar, ba’zilar Ilyos, boshqalari esa, qadimgi payg‘ambarlardan biri, deb aytib yuribdilar.
29 Iso ulardan so‘radi: — Sizlar–chi, Meni kim deb bilasiz? Butrus Unga javob berib: — Siz Masihsiz, — dedi.
30 Shundan so‘ng Iso, Men haqimda hech kimga gapirmanglar, deb shogirdlariga qat’iy buyurdi.
31 Iso shogirdlariga shunday deb uqtira boshladi: “Inson O‘g‘li ko‘p azob chekadi. Oqsoqollar, bosh ruhoniylar va Tavrot tafsirchilari tomonidan rad qilinib, o‘ldiriladi. Uch kundan keyin esa tiriladi.”
32 U bu haqda ochiqdan–ochiq gapirdi. Shunda Butrus Isoni chetga tortib: “Ustoz, bunday deb aytmang”, dedi.
33 Ammo Iso o‘girilib shogirdlariga qaradi–da, Butrusni qattiq koyib dedi: — Yo‘qol ko‘zimdan, shayton! Sen Xudoning ishlarini emas, inson ishlarini o‘ylayapsan, — dedi.
34 Shundan so‘ng Iso xalq bilan shogirdlarini oldiga chaqirib dedi: — Kimda–kim Menga ergashishni istasa, o‘zidan kechsin va o‘z xochini ko‘tarib, ortimdan yursin.
35 Kim o‘z jonini asrab qolmoqchi bo‘lsa, uni yo‘qotadi. Kim Men uchun va Xushxabar uchun jonini bersa, jonini asrab qoladi.
36 Agar inson butun dunyoni egallab olsa–yu, o‘z jonidan mahrum bo‘lsa, bundan unga nima foyda?!
37 Inson o‘z joni evaziga qanday to‘lov bera oladi?!
38 Bu bevafo va gunohkor nasl orasida Mendan va Mening so‘zlarimdan uyalmanglar! Aks holda Inson O‘g‘li muqaddas farishtalar bilan birga Otasining ulug‘vorligiga burkanib kelganda, U ham sizlardan uyaladi.
Mark Muqaddas xushxabar: 8 Bob
MakDonaldning Injil kitobiga o'zbek tilidagi sharhlari
U. To‘rt ming kishining to‘ydirilishi (8:1−10)
8:1−9 Bu mo‘jiza besh ming kishining to‘ydirilishiga o‘xshaydi. Ammo jadvalda keltirilgan farqlarga e’tibor qarating.
Isoda ish uchun material qanchalik kam bo‘lsa, U shunchalik ko‘p ishlarni bajargan va ko‘proq ortib qolgan. 7-bobda biz dasturxon ushoqlari majusiy ayolga tushayotganini ko‘rgan edik. Bu yerda esa ko‘plab majusiylar to‘ydirilgan. Erdman shunday izohlaydi:
"Bu yerdagi birinchi mo‘jiza muhtoj majusiylar uchun dasturxondan non ushoqlari tushishi mumkinligini anglatadi; ikkinchi mo‘jiza esa O‘z xalqi tomonidan rad etilgan Iso butun dunyo uchun jonini berishini va barcha xalqlar uchun hayot Noniga aylanishini ko‘rsatishi mumkin". (Charles R. Erdman, The Gospel of Mark, p. 116.) To‘rt ming kishining to‘ydirilishi kabi voqeani oddiy takrorlash deb qarash xavfi bor. Muqaddas Kitobni o‘rganayotganimizda, garchi uni hozirgi tushunchalarimiz darajasida anglay olmasak-da, Muqaddas Kitobdagi har bir so‘z ma’naviy haqiqatga to‘la ekaniga ishonishimiz lozim.
8:10 Iso va uning shogirdlari O‘n shahardan chiqib, Jalila ko‘lini kesib o‘tishdi va g‘arbiy qirg‘oqqa, Dalmanuf degan joyga kelishdi (Matto 15:39 da Magdala deyilgan).
V. Farziylar osmondan alomat ko‘rishni istaydilar (8:11−13)
8:11 Farziylar Uni kutib turgan edilar va osmondan bir alomat talab qila boshladilar. Ularning ko‘rligi va surbeyligi haddan ziyod edi. Eng buyuk alomat - Rabbimiz Iso Masihning O‘zi ularning oldida turardi. U haqiqatan ham osmondan tushgan alomat edi, lekin ular Uning qadriga yetmadilar. Ular Uning tengsiz so‘zlarini eshitgan, Uning ajoyib mo‘jizalarini ko‘rgan, mutlaqo begunoh Inson - tanada namoyon bo‘lgan Xudo bilan muloqot qilgan bo‘lsalar-da, o‘z ko‘rliklarida osmondan alomat talab qilishardi!
8:12−13 Najotkorning chuqur xo‘rsinishi ajablanarli emas! Agar dunyo tarixida biror avlod imtiyozga ega bo‘lgan bo‘lsa, bu o‘sha farziylar yashaydigan yahudiylar avlodi edi. Shunday bo‘lsa-da, ular Masihning kelishi haqidagi eng aniq dalillar oldida ko‘r bo‘lib, yerdagi emas, osmondagi mo‘jizani talab qilishardi. Iso ularga shunday javob berdi: "Boshqa hech qanday alomat berilmaydi. Imkoniyatni boy berdingiz". U yana qayiqqa tushdi va ular sharqqa qarab yo‘l oldilar.
BESH MING TO‘RT MING
1. Odamlar yahudiy edi (Yuhanno 6:14−15ga qarang). 1. Odamlar ehtimol majusiy bo‘lgan (ular O‘nkentda yashaganlar).
2. Xalq Iso bilan bir kun bo‘ldi (6:35). 2. Bu xalq Iso bilan uch kun birga qoldi (8:2).
3. Iso beshta non va ikkita baliqdan foydalandi (Matto 14:17). 3. U yettita non va bir nechta baliqchadan foydalandi (8:5−7).
4. Besh ming erkak, shuningdek ayollar va bolalar to‘ydi
(Matto 14:21). 4. To‘rt ming erkak, shuningdek ayollar va bolalar to‘ydi (Matto 15:38).
Qolgan ovqat bilan o‘n ikkita savat to‘ldirildi (Matto 14:20). 5. Qolgan ovqat bilan yettita savat to‘ldirildi (8:8).
X. Farziylar va Hirod xamirturushi (8:14−21)
8:14−15 Safar paytida shogirdlar non olishni unutganlarini esladilar. Iso hali ham farziylar bilan uchrashuvini o‘ylab, ularni farziylarning va Hirodning xamirturushidan ogohlantirayotgan edi. Muqaddas Kitobning har yerida xamirturush yovuzlikning ramzi bo‘lib, u sekin va sezilmay tarqalib, tegishli hamma narsaga ta’sir qiladi. Farziylarning xamirturushi ikkiyuzlamachilik, marosimlarga berilish, o‘zini xudojo‘y deb bilish va ko‘r-ko‘rona mutaassiblikni o‘z ichiga olardi. Farziylar tashqi ko‘rinishdan o‘zlarini alohida muqaddas qilib ko‘rsatsalar-da, ichdan buzuq va nohaq edilar. Hirod xamirturushi esa shubhalanish, axloqsizlik va ma’naviy qiziqishlarning yo‘qligini o‘z ichiga olishi mumkin edi. Hirod tarafdorlari ana shu gunohlari bilan ajralib turardi.
8:16−21 Shogirdlar Isoning so‘zlarini mutlaqo tushunmadilar. Ular faqat ovqat haqida o‘ylayotgan edilar. Shunda U ularga tez-tez to‘qqizta savol berdi. Dastlabki beshta savolda ularni aqli pastligi uchun tanbeh berdi. So‘nggi to‘rtta savol esa U ular bilan birga bo‘lganida o‘z ehtiyojlari haqida tashvishlanayotganlari uchun tanbeh edi. U besh ming kishini besh non bilan to‘ydirganida, o‘n ikki savat to‘la non bo‘laklari qolmaganmidi? Ha! To‘rt ming kishini yetti non bilan to‘ydirganida, yetti savat to‘la non bo‘laklari qolmaganmidi? Ha, U buni qilgandi. Unday bo‘lsa, nega ular U qayiqdagi bir hovuch shogirdning ehtiyojlarini mo‘l-ko‘l qondira olishini tushunmayaptilar? Nahotki ular bilan birga qayiqda koinotning Yaratuvchisi va Hukmdori borligini anglamasalar?
Y. Baytsaydada ko‘rni sog‘aytirish (8:22−26)
Faqat Mark tomonidan tasvirlangan bu mo‘jiza bir nechta qiziqarli savollarga duch keladi. Nega Iso odamni davolashdan oldin uni qishloqdan tashqariga olib chiqdi? Nega bu odamni shunchaki unga tegib davolamadi? Tupuk kabi g‘alati "vosita"dan foydalanishning nima keragi bor edi? Nega odam darhol mukammal ko‘rish qobiliyatiga ega bo‘lmadi? (Ehtimol, odam darhol ko‘ra boshlagan, lekin xuddi yangi tug‘ilgan chaqaloq kabi, u ham nigohini narsalarga qaratishni o‘rganishi kerak bo‘lgan.)
(Bu Injilda bosqichma-bosqich sodir bo‘lgan davolanishning yagona misolidir.) Va nihoyat, nima uchun Iso odamga qishloqda mo‘jiza haqida gapirishni taqiqladi? Rabbimiz Egamizdir va U bizga O‘z harakatlarini tushuntirishi shart emas. U nimaiki qilgan bo‘lsa, garchi biz buni ko‘ra olmasak ham, buning jiddiy sababi bor edi. Barcha shifo topish holatlari har bir insonning imonga kelishi kabi turlicha bo‘ladi. Ba’zilar imonga kelishlari bilanoq ajoyib ruhiy ko‘rish qobiliyatiga ega bo‘ladilar. Boshqalar esa avvaliga xira ko‘radilar, ammo vaqt o‘tishi bilan najot topganliklariga to‘liq ishonch hosil qiladilar.
Z. Butrusning buyuk e’tirofi (8:27−30)
Ushbu bobning so‘nggi ikki qismi bizni o‘n ikki shogirdning ta’lim olishidagi eng yuqori nuqtaga olib boradi. Iso ularga kelajakdagi yo‘l haqida aytib berishidan va fidoyilik hamda qurbonlik hayoti orqali Unga ergashishga taklif qilishidan oldin, shogirdlar Uning Kim ekanligini shaxsan chuqur tushunishlari kerak edi. Ushbu parcha bizni shogirdlikning mohiyatiga yetaklaydi. Ehtimol, bugungi kunda bu masihiylik tafakkuri va amaliyotining eng e’tibordan chetda qolgan sohasidir.
8:27−28 Iso shogirdlari bilan uzoq shimolda yolg‘izlikni izladi. Qaysariya Filippiga borayotib, U bir mavzuga to‘xtalib, odamlar U haqda nima deb o‘ylashlari to‘g‘risida so‘radi. Umuman olganda, odamlar Uni Yahyo cho‘mdiruvchi, Ilyos yoki boshqa payg‘ambarlarga teng keladigan buyuk inson ekanini tan olishgan. Ammo inson sha’ni aslida sha’nsizlikdir. Agar Iso Xudo bo‘lmasa, u holda U yolg‘onchi, telba yoki afsonaviy shaxsdir. Boshqa imkoniyat yo‘q.
8:29−30 Keyin Rabbimiz shogirdlaridan to‘g‘ridan-to‘g‘ri O‘zi haqida qanday fikrda ekanliklarini so‘radi. Butrus darhol U Masih, ya’ni Masih yoki Moy surtilgan Zot ekanligini aytdi. Butrus buni aql bilan bilardi, lekin shu payt uning hayotida nimadir sodir bo‘ldi, chunki endi bu chuqur shaxsiy ishonch edi.
Hayot endi hech qachon avvalgidek bo‘lolmasdi. Butrus endi o‘zini o‘ylash bilan qanoatlana olmasdi. Agar Iso Masih bo‘lsa, u holda Butrus o‘zini butunlay rad etib, U uchun yashashi kerak edi.
SH. Xizmatkor O‘zining o‘limi va tirilishini bashorat qiladi (8:31-38)
Shu paytgacha biz Xudoning Xizmatkorining hayoti boshqalarga uzluksiz xizmat qilishda o‘tganini kuzatdik. Biz uning dushmanlarining nafratini va do‘stlarining tushunmasligini ko‘rdik. Biz dinamik kuch, axloqiy mukammallik, g‘oyat katta muhabbat va kamtarlikka to‘la hayotni ko‘rdik.
8:31 Biroq, Xudoga xizmat qilish yo‘li azob-uqubat va o‘limga olib boradi. Shuning uchun Qutqaruvchi hozir O‘z shogirdlariga ochiqchasiga aytdiki, U (1) azob chekishi; (2) rad etilishi; (3) o‘ldirilishi; (4) tirilishi kerak. Uning uchun shon-shuhrat yo‘li xoch va qabr orqali o‘tardi. F. U. Grant buni shunday ifodalagan: "Xizmatning mohiyati fidokorlikda namoyon bo‘ladi".
8:32-33 Butrus Isoning azob chekishi va o‘lishi kerakligi haqidagi fikrga qo‘shila olmasdi; bu uning Masih haqidagi tasavvuriga zid edi. U shuningdek, o‘zining Xo‘jayini va Egasi dushmanlari tomonidan o‘ldirilishini tasavvur qilishni ham xohlamasdi. U Qutqaruvchini shunday gapirgani uchun koyidi. Aynan o‘shanda Iso Butrusga: "Mendan nari tur, shayton, chunki sen Xudoning emas, balki insonning narsalari haqida o‘ylayapsan", dedi. Iso Butrusni shayton ekanligida yoki unga shayton kirib olganligida ayblamasdi. Uning so‘zlari shuni anglatardi: "Sen shaytonning gapirganidek gapiryapsan. U doimo bizni Xudoga to‘liq itoat etishdan qaytarishga intiladi. U bizni taxtga oson yo‘lni tanlashga vasvasaga soladi". Butrusning so‘zlari kelib chiqishi va mazmuni jihatidan shaytoniy edi, va bu Rabbiyning g‘azabini qo‘zg‘atdi. Kelli shunday sharhlaydi:
"Rabbimizni nima shunchalik hayajonga soldi? Har birimizni poylab turgan tuzoq: o‘zini asrashga intilish, xochga nisbatan oson yo‘lni afzal ko‘rish. Bizga sinovlar, sharmandalik va rad etilishdan chetlanish xos emasligi; biznikiga o‘xshash dunyoda Xudoning irodasini bajarishda muqarrar bo‘lgan azob-uqubatlardan qochmayotganimiz; tinch, hurmatli hayot yo‘lini afzal ko‘rmayotganimiz - qisqasi, har ikki dunyoning eng yaxshisini xohlamasligimiz yolg‘on. Inson bunga qanday oson ilinib qoladi! Butrus Masih nima uchun bu qayg‘u-alamlar yo‘lini bosib o‘tishi kerakligini tushunmasdi. Biz uning o‘rnida bo‘lganimizda, bundan ham yomonroq narsa aytgan yoki o‘ylagan bo‘lardik. Butrusning e’tirozi bu kuchli insoniy moyillikdan xoli emasdi. U Qutqaruvchini butun qalbi bilan sevardi. Ammo bu dunyoviy ruhning bexosdan namoyon bo‘lishi edi". (Kelli, Mark, 136-bet.)
E’tibor bering, Iso avval O‘z shogirdlariga qaradi, keyin esa Butrusni tanbeh berdi, go‘yo shunday demoqchi edi: "Agar Men xochga chiqmasam, Mening shogirdlarim qanday najot topa oladi?"
8:34 Keyin Iso ularga haqiqatan ham shunday dedi: "Men odamlarni qutqarish uchun azob-uqubat va o‘limga boryapman. Agar siz Mening ortimdan bormoqchi bo‘lsangiz, har qanday xudbinlik intilishidan voz kechishingiz, ongli ravishda sharmandaliк, azob-uqubat va o‘lim yo‘lini tanlashingiz va Mening ortimdan ergashishingiz kerak. Ehtimol, siz shaxsiy qulayliklardan, dunyoviy rohat-farog‘atlardan, dunyoviy aloqalardan, ulkan maqsadlardan, moddiy boyliklardan va hatto hayotingizdan ham voz kechishingizga to‘g‘ri keladi". Bunday bayonot bizning oldimizga savol qo‘yadi: biz aslida hashamat va rohat-farog‘atda hayot kechirishga haqli ekanligimizga qanday ishonishimiz mumkin? Biz buyumparastlik, xudbinlik va qalblarimizning sovuqligini qanday oqlashimiz mumkin? Uning so‘zlari bizni o‘zini inkor qilish, bo‘ysunish, azob chekish va fidokorlik hayotiga chaqiradi.
8:35 Doimo o‘z jonini asrab qolish vasvasasi mavjud - qulay yashash, kelajak uchun g‘amlab qo‘yish, o‘z tanlovini qilish, shaxsiy "men"ni hamma narsaning markaziga qo‘yish. O‘z jonini yo‘qotishning bundan ishonchliroq yo‘li yo‘q. Masih bizni O‘zi va Xushxabar uchun hayotimizni to‘liq bag‘ishlashga chaqiradi. O‘zimizni Unga ruh, jon va tana bilan bag‘ishlash. U bizni o‘zimizni sarf qilishga va Uning muqaddas xizmatida sarflanishga, zarur bo‘lsa, dunyoni evangellashtirish yo‘lida hayotimizni qurbon qilishga chaqiradi. Mana bu jonni yo‘qotish degani. Jonni asrab qolishning bundan ishonchliroq yo‘li yo‘q.
8:36-37 Hatto agar mo‘min o‘z umri davomida dunyoning barcha boyliklarini to‘play olsa ham, undan qanday foyda bo‘lardi? U o‘z hayotini Xudoning ulug‘vorligi va halokatga yuz tutganlarni qutqarish uchun ishlatish imkoniyatini boy bergan bo‘lardi. Bu yomon bitim bo‘lardi. Bizning hayotimiz bu dunyo taklif qilayotgan hamma narsadan qimmatroq. Biz uni kimga bag‘ishlaymiz: o‘zimizga yoki Masihgami?
8:38 Rabbimiz O‘zining ba’zi yosh shogirdlari masxara qilinishdan qo‘rqib, shogirdlik yo‘lida qoqilishlari mumkinligini tushunardi. Shuning uchun U ularga Undan uyalganlarni U yerga hokimiyat bilan qaytib kelganda yanada ko‘proq uyatga qoldirishini eslatdi. Qanday fikr! Tez orada Rabbimiz yerga qaytib keladi, bu safar xo‘rlanib emas, balki O‘zining va Otasining ulug‘vorligi bilan, muqaddas farishtalar bilan birga. Bu ko‘zni qamashtiruvchi manzara bo‘ladi. Shunda U hozir Undan uyalganlardan uyaladi. Uning: "Kim bu bevafo va gunohkor avlodda Mendan va Mening so‘zlarimdan uyalsa..." degan so‘zlari qalblarimizga yangrab tursin. Ishonchsizlik va gunohkorlik bilan ajralib turadigan dunyoda begunoh Qutqaruvchidan uyalish qanday bema’nilik!