1 Shabbat kuni tugagach, Magdalalik Maryam, Yoqubning onasi Maryam va Salomiya Isoning jasadiga surtish uchun xushbo‘y moylar sotib oldilar.
2 Yakshanba kuni juda barvaqt turib, tong yorishganda qabrga bordilar.
3 Ular bir–biriga: — Qabr og‘zidagi toshni biz uchun kim ag‘darib berar ekan–a? — deb aytishardi.
4 Qabrga yetib kelganlarida qarashsa, tosh allaqachon ag‘darilgan ekan. Tosh juda katta edi.
5 Ular qabr ichiga kirib, o‘ng tomonda o‘tirgan oq libosli bir yigitni ko‘rdilar–u, cho‘chib ketdilar.
6 Yigit ularga: — Qo‘rqmanglar! — dedi. — Sizlar xochga mixlangan Nosiralik Isoni izlayapsizlar. Iso tirildi! U bu yerda yo‘q. Mana Uning qo‘yilgan joyi!
7 Endi borib, Uning shogirdlari va Butrusga: “Iso sizlarni Jalilada kutyapti. O‘zi sizlarga aytganidek, Uni o‘sha yerda ko‘rasizlar”, deb aytinglar.
8 Dahshatga tushib, qaltiragan ayollar qabrdan chiqib, qochdilar. Ular qo‘rqqanlaridan hech kimga biron narsa aytmadilar.
9 Yakshanba kuni erta saharda tirilgan Iso birinchi bo‘lib Magdalalik Maryamga zohir bo‘ldi. U bu ayoldan yettita jinni quvib chiqargan edi.
10 Maryam borib, Isoning aza tutib yig‘layotgan shogirdlariga xabar yetkazdi.
11 Biroq ular Isoning tirik ekanligini va Maryam Uni ko‘rganligini eshitsalar ham, ishonmadilar.
12 Shundan keyin Iso yo‘lda bir qishloq tomon ketayotgan ikkita shogirdiga boshqacharoq qiyofada ko‘rindi.
13 Ular esa qaytib kelib, boshqalarga xabar yetkazishdi, lekin ularga ham ishonmadilar.
14 Nihoyat, Iso O‘zining yeb–ichib o‘tirgan o‘n bir shogirdiga zohir bo‘ldi. Iso shogirdlarini imonlari zaifligi va qaysarligi uchun koyidi, chunki ular Isoni tirilgan holda ko‘rgan odamlarga ishonmagan edilar.
15 Iso shogirdlariga dedi: “Butun jahon bo‘ylab yuringlar va hamma tirik jonga Xushxabarni e’lon qilinglar.
16 Kimki Xushxabarga ishonib, suvga cho‘mdirilsa, najot topadi. Ishonmagan esa mahkum bo‘ladi.
17 Quyidagi alomatlar imonlilarga hamroh bo‘ladi: Mening nomim bilan jinlarni quvib chiqaradilar. Yangi tillarda so‘zlaydilar.
18 Qo‘llariga ilon olsalar ham, zahar ichsalar ham, ularga zarar yetmaydi. Xastalarga qo‘llarini qo‘yganda, ular sog‘ayib ketadi.”
19 Rabbimiz Iso shogirdlariga bularni aytib bo‘lgach, osmonga ko‘tarildi. U Xudoning o‘ng tomoniga o‘tirdi.
20 Shogirdlar esa ketib, hamma yoqda Xushxabarni va’z qilib yurdilar. Rabbimiz shogirdlariga kuch ato qilib, alomatlar orqali ularning so‘zlarini tasdiqlar edi.
Mark Muqaddas xushxabar: 16 Bob
MakDonaldning Injil kitobiga o'zbek tilidagi sharhlari
VIII. XIZMATCHINING G‘ALABASI (16-bob)
A. Bo‘sh qabr yonidagi ayollar (16:1−8)
16:1−4 Shanba kuni kechqurun ikki Maryam va Salomiya Isoning jasadini xushbo‘y moylar bilan moylash uchun qabrga kelishdi. Ular bu oson bo‘lmasligini bilishardi. Ular qabr og‘ziga ulkan tosh qo‘yilganini, Rim muhrlari va qabrni qo‘riqlaydigan askarlar borligini bilishardi. Ammo muhabbat sajda qilish obyektiga yetish uchun tog‘dek to‘siqlarni yengib o‘tadi.
Yakshanba kuni tong saharda ular bir-birlaridan: "Qabr eshigidagi toshni kim surib qo‘yar ekan?" deb so‘rashardi. Qarashsa, u allaqachon surib qo‘yilgan ekan! Ko‘pincha, biz Najotkorni ulug‘lashni niyat qilganimizda, qiyinchiliklar ularga yaqinlashishimizdan oldin bartaraf etiladi.
16:5−6 Qabrga kirib, ular oq libos kiygan yigit qiyofasidagi farishtani ko‘rdilar. U Iso tirilganini e’lon qilib, ularning qo‘rquvini tezda tarqatib yubordi. Qabr bo‘sh edi.
16:7 So‘ng farishta ularga Tirilish xabarchilari bo‘lishni buyurdi. Ular shogirdlarga va Butrusga Iso Jalilada ular bilan uchrashishini aytishlari kerak edi. E’tibor bering, Rabbidan voz kechgan Butrus ismli shogird alohida tilga olingan. Tirilgan Xaloskor undan voz kechmadi, uni sevardi va yana ko‘rmoqni istardi. Qayta tiklash uchun alohida mehnat qilish kerak edi. Adashgan qo‘y yana Cho‘pon bilan muloqotga kirishishi, yo‘qolgan kishi Ota uyiga qaytishi kerak edi.
16:8 Ayollar dahshat va qo‘rquv ichida qabrdan qochib ketishdi. Ular bo‘lib o‘tgan voqeani birovga aytib berishga jur’at etolmadilar. Bunga ajablanmasa ham bo‘ladi. Ajablanarli tomoni shuki, shu paytgacha ular shunchalik jasur va sadoqatli bo‘lishgan edi.
Mark Injilining ikkita asosiy qo‘lyozmasida 9−20-oyatlar yo‘qligi sababli, ko‘plab zamonaviy olimlar ularni haqiqiy emas deb taxmin qilishadi. Biroq, ularni matnga kiritish uchun kuchli dalillar mavjud:
1. Amalda boshqa barcha yunon qo‘lyozmalarida va cherkov otalarining ko‘plab yozuvlarida bu parchalar mavjud.
2. 8-oyat, ayniqsa yunon tili uchun, juda g‘alati yakun hisoblanadi, chunki unda oxirgi so‘z "gar" (chunki). Bu so‘z gapning oxirida ham, ayniqsa kitobning oxirida ham kela olmaydi.
3. Agar ba’zilar aytganidek, Mark Injili asl nusxasining oxiri yo‘qolgan va bu so‘nggi qism keyinroq qo‘shilgan bo‘lsa, unda Rabbimizning So‘zning saqlanishi haqidagi va’dasi (Matto 24:35) amalga oshmagan bo‘lardi.
4. Ushbu parchaning mazmuni to‘g‘ri ta’limotga mos.
5. Uslub, ayniqsa so‘z boyligi kitobning 1-bobiga yaqin va unga mos. (Qarang: George Salmon’s Historical Introduction to the Study of the Books of the New Testament, 144-151-betlar.) Bu xiazm deb ataladigan tuzilishga misol bo‘lib, teskari parallelizm hisoblanadi, unga ko‘ra ishning boshlanishi va oxiri parallel ravishda quriladi (abvg, gvba).
B. Mariya Magdalinaga ko‘rinish (16:9−11)
16:9 Najotkor birinchi bo‘lib Mariya Magdalinaga ko‘rindi. U Iso bilan ilk bor uchrashganida, Iso undan yetti jinni quvib chiqargan edi. O‘shandan beri u o‘z mol-mulki bilan Unga muhabbat ila xizmat qila boshladi. U Isoning xochga mixlanganini va jasadi qayerga qo‘yilganini ko‘rgan edi. Boshqa Injillardan bilamizki, u qabr bo‘shligini ko‘rib, buni Butrus va Yuhannoga aytish uchun yugurgan. Ular Maryam bilan qaytib kelgach, qabr bo‘m-bo‘sh ekanini ko‘rishdi. Ular uyga qaytishdi, Maryam esa bo‘sh qabr yonida qoldi. Aynan shu paytda Iso unga ko‘rindi.
16:10−11 U yana shaharga qaytib, motam tutayotgan shogirdlarga xushxabar yetkazdi. Ular uchun bu yangilik ishonish uchun juda ajoyib edi. Ular Maryamga ishonishmadi.
D. Ikki shogirdga ko‘rinish (16:12−13)
16:12 Bu voqeaning to‘liq tavsifi Luqo 24:13-31da yozilgan. Bu yerda biz Iso boshqa qiyofada Emmaus yo‘lida ikki shogirdiga ko‘ringanini o‘qiymiz. Maryamga U bog‘bon qiyofasida ko‘ringan edi. Bu yerda esa U yo‘lovchidek ko‘rinardi. Lekin bu O‘zining ulug‘vor tanasidagi o‘sha Iso edi.
16:13 Ikki shogird Quddusga qaytib, tirilgan Najotkor bilan suhbatlashganlari haqida gapirganda, ular ham Maryam kabi ishonchsizlik bilan kutib olindi.
E. O‘n bir shogirdga ko‘rinish (16:14−18)
16:14 O‘n bir shogirdga ko‘rinish o‘sha yakshanba kuni kechqurun sodir bo‘ldi (Luqo 24:36; Yuhanno 20:19-24; 1 Korinfliklar 15:5). Bu yerda o‘n bir shogird haqida gap ketayotgan bo‘lsa-da, aslida o‘nta shogird qatnashdi. Foma bu safar yo‘q edi. Iso shogirdlarini Maryam va boshqalardan eshitgan Uning tirilgani haqidagi xabarni rad etishgani uchun koyidi.
16:15 15-oyatda Rabbimizning osmonga ko‘tarilishi arafasida bergan buyrug‘i yozilgan. Demak, 14-15-oyatlar orasida vaqt o‘tgan. Shogirdlarga Xushxabarni butun borliqqa yetkazish buyurildi. Xaloskorning maqsadi dunyoni Injil bilan ta’minlash edi. U buni o‘n bir shogirdi orqali amalga oshirmoqchi edi, ular Unga ergashish uchun deyarli hamma narsadan voz kechishga tayyor edilar.
16:16 Va’z ikki xil natijaga olib keladi. Ba’zilar imon keltirib, cho‘qinadilar va najot topadilar, boshqalari esa imon keltirishdan bosh tortib, hukm qilinadilar.
Ba’zilar 16-oyatdan foydalanib, najot topish uchun suvga cho‘mish zarurligini o‘rgatishadi. Biz quyidagi sabablarga ko‘ra bu oyat bunday ma’noni anglatmasligini bilamiz:
1. Xochga mixlangan qaroqchi cho‘qintirilmagan bo‘lsa-da, u Masih bilan jannatda bo‘lishiga ishonch hosil qildi (Luqo 23:43).
2. Qaysariyadagi g‘ayriyahudiylar najot topganlaridan so‘ng cho‘qintirildilar (Havoriylar 10:44−48).
3. Isoning o‘zi cho‘qintirmadi (Yuhanno 4:1-2) - agar cho‘qintirish najot topish uchun zarur bo‘lganida, bu g‘alati bo‘lardi.
4. Pavlus Korinfda atigi bir nechta odamni cho‘qintirgani uchun Xudoga shukrona aytdi (1 Korinfliklar 1:14-16) - agar cho‘qintirish najotning zaruriy sharti bo‘lganida, bu g‘alati minnatdorchilik bo‘lardi.
5. Yangi Ahdning 150 ga yaqin joyida najot faqat imon orqali berilishi aytilgan. Birorta oyat bu ko‘pchilik dalillarga zid kelmaydi.
6. Yangi Ahdda cho‘qintirish ruhiy tug‘ilish bilan emas, balki o‘lim va dafn etish bilan bog‘liq.
Xo‘sh, 16-oyat nimani anglatadi? Bizningcha, unda imonning kutilgan tashqi ifodasi sifatida suvga cho‘mish tilga olingan. Cho‘qintirish - bu najotning sharti emas, balki insonning najot topganini tashqi e’lon qilishdir.
16:17−18 Bu yerda Iso Injilga ishonganlarga hamroh bo‘ladigan ba’zi mo‘jizalarni sanab o‘tadi. Ushbu oyatlarni o‘qiganimizda "Bugungi kunda bu alomatlar namoyon bo‘lyaptimi?" degan savol tug‘ilishi tabiiy. Bizningcha, bu belgilar, asosan, Muqaddas Kitob to‘liq yozilgunga qadar bo‘lgan havoriylar davri uchun mo‘ljallangan edi. Ushbu belgilarning aksariyati Havoriylarning faoliyati kitobida uchraydi:
1. Jinlarni haydash (Havoriylar 8:7; 16:18; 19:11−16).
2. Yangi tillar (Havoriylar 2:4-11; 10:46; 19:6).
3. Ilonlarni ushlash (Havoriylar 28:5).
4. Zaharli ichimlik ichib zarar ko‘rmaslik - Havoriylar kitobida yozilmagan. Cherkov tarixchisi Yevseviys bu xususiyatni Yuhanno va Barnaboda ko‘rsatadi.
5. Bemorlarni davolash uchun ularga qo‘l qo‘yish (Havoriylar 3:7; 19:11; 28:8-9).
Bu mo‘jizalarning maqsadi nima edi? Javob Ibroniylar 2:3-4 da deb o‘ylaymiz. Yangi Ahd to‘liq shaklda qo‘lga kiritilgunga qadar, odamlar havoriylarga savollar bilan murojaat qilishgan va Injil xabarining boshqa tasdiqlariga ham muhtoj bo‘lishgan. Xushxabarni tasdiqlash uchun Xudo oyat-alomatlar, mo‘jizalar va Muqaddas Ruhning turli in’omlari orqali guvohlik berardi.
Bugun bu kabi alomatlarga ehtiyoj qolmadi. Bizda to‘liq Muqaddas Kitob bor. Agar odamlar unga ishonmasalar, hech narsaga ishonmaydilar. Mark mo‘jizalar davom etishini aytmadi. Bu yerda, Matto 28:18-20 dagi kabi "oxirzamongacha" degan so‘zlar yo‘q.
Biroq, Martin Lyuter shunday deydi: "...bu yerda aytilgan belgilar zarur bo‘lganda ishlatilishi kerak. Qachonki, bir zarurat paydo bo‘lib, Injilga tazyiq o‘tkazilsa, albatta, bu mo‘jizalarni amalga oshirishimiz va Injilni haqorat qilishlari va inkor etishlariga yo‘l qo‘ymasligimiz lozim."
F. Xizmatkorning Xudoning o‘ng tomoniga ko‘tarilishi (16:19−20)
16:19 Rabbimiz Iso Masih tirilganidan qirq kun o‘tgach, osmonga ko‘tarilib, Xudoning o‘ng tomoniga o‘tirdi. Bu - sharaf va hokimiyat o‘rnidir.
16:20 Shogirdlar Uning amriga itoat etib, Xaloskor uchun jonlarini tikib, Injil Xushxabarini va’z qilib, yonib turgan mash’alalar kabi olg‘a yurdilar.
Rabbning qudrati ular bilan birga edi. Va’da qilingan mo‘jizalar ularning da’vatlariga hamroh bo‘ldi va ular aytayotgan so‘zni tasdiqladi.
Shu bilan hikoya tugaydi - Masih osmonda, yer yuzidagi bir nechta fidoyi shogirdlar esa dunyoni Xushxabar bilan ta’minlash vazifasini o‘z zimmalariga olib, o‘zlarini butunlay abadiy oqibatlarga olib keladigan ishga bag‘ishladilar.
Bizning avlodimizga Buyuk topshiriq ishonib topshirilgan. Bizning vazifamiz har bir insonga Injilni yetkazishdir.
Yer yuzida qachonlardir yashagan odamlarning uchdan bir qismi hozir yashamoqda. 2000-yilga kelib yer yuzida yashagan odamlarning yarmi hayot kechiradi. Aholining bunday shiddatli o‘sishi sharoitida bizning vazifamiz yanada ortadi. Ammo usul har doim bir xil - Masihni cheksiz sevadigan va U uchun hech qanday qurbonlikni ayamaydigan fidoyi shogirdlar. Xudoning irodasi - dunyoni Xushxabar bilan ta’minlashdir. Buning uchun nima qilyapmiz?