1 Tong otar–otmas, bosh ruhoniylar, oqsoqollar, Tavrot tafsirchilari va Oliy kengashning qolgan a’zolari bir qarorga kelishdi. Ular Isoni bog‘latib, Pilatga olib borib topshirishdi.
2 Pilat Isodan: — Sen yahudiylarning Shohimisan? — deb so‘radi. — Siz shunaqa deysiz, — deb javob berdi Iso.
3 Bosh ruhoniylar Uni ko‘p masalada ayblayotgan edilar.
4 Pilat yana Unga: — Sen hech narsaga javob bermaysanmi? Ko‘ryapsan–ku, ular Seni ko‘p jinoyatlarda ayblashyapti! — dedi.
5 Lekin Iso boshqa hech javob bermadi. Pilat bunga qoyil qoldi.
6 Har Fisih bayramida Pilat xalqning iltimosiga binoan bir mahbusni ozod qilar edi.
7 Isyon vaqtida qotillik qilgan Barabba ismli bir kishi o‘z sheriklari bilan o‘shanda qamoqda edi.
8 Xalq yana kelib, Pilatdan odatdagiday bir mahbusni ozod qilishni so‘ray boshladi.
9 Bosh ruhoniylar Isoni hasad tufayli qo‘lga tushirishganini bilgan Pilat olomondan:
10 — Sizlar uchun yahudiylarning Shohini ozod qilishimni istaysizlarmi? — deb so‘radi.
11 Ammo bosh ruhoniylar: “Uning o‘rniga Barabbani ozod qilishni Pilatdan so‘ranglar”, deb olomonni qo‘zg‘adilar.
12 Pilat ularga yana dedi: — Aytinglar xohishingizni! Sizlar “Yahudiylar Shohi” deb ataydigan Kishini nima qilay?
13 — Xochga mixlansin! — deb shovqin soldi olomon.
14 Pilat ulardan: — Nimaga? U nima yomonlik qildi? — deb so‘radi. Lekin olomon: — Xochga mixlansin! — deb battar baqirardi.
15 Shundan keyin Pilat xalqni mamnun qilay, deb Barabbani ozod etdi. Isoni esa qamchilatib, xochga mixlashni buyurdi.
16 Askarlar Isoni hukumat saroyining hovlisiga olib borib, butun bo‘linmani Uning oldiga to‘plashdi.
17 Unga safsar to‘n kiydirishdi va tikanlardan toj o‘rib boshiga qo‘yishdi.
18 — Yashavor, ey yahudiylarning Shohi! — deb Uni qutlay boshlashdi.
19 Qamish bilan Uning boshiga qayta–qayta urib, tupurishdi. Uning oldida tiz cho‘kib, ta’zim qilishdi.
20 Uni shunday masxara qilganlaridan keyin, ustidan safsar to‘nni yechib olib, O‘zining kiyimlarini kiydirishdi. So‘ng Uni xochga mixlash uchun olib ketishdi.
21 Askarlar yo‘lda Shimo‘n degan odamni uchratib qoldilar. U daladan qaytib kelayotgan edi. Ular Shimo‘nni Isoning xochini ko‘tarib borishga majbur qildilar. Shimo‘n Kirineyalik bo‘lib, Iskandar va Rufusning otasi edi.
22 Askarlar Isoni Go‘lgota degan joyga olib kelishdi. Go‘lgota “Bosh suyagi” ma’nosini beradi.
23 Isogamirra aralashtirilgan sharob berishdi, lekin U ichmadi.
24 Bundan so‘ng Isoni xochga mixlab qo‘yishdi. Uning kiyimlarini esa o‘zaro bo‘lishib, kim nima oladi, deb qur’a tashlashdi.
25 Uni xochga mixlaganlarida ertalab soat to‘qqiz edi.
26 Bosh tomonida “Yahudiylarning Shohi”, degan Uning aybini ko‘rsatuvchi yozuv bor edi.
27 Iso bilan birga ikkita qaroqchini ham mixlagan edilar. Ularning biri Isoning o‘ng tomonida, ikkinchisi esa chap tomonida edi[
28 Shu tariqa Muqaddas Bitiqlardagi: “U gunohkorlar qatorida sanaldi”, — deya yozilgan so‘z amalga oshdi.
29 O‘tib ketayotganlar boshlarini chayqab, Isoni haqoratlashardi: — Ey Ma’badni buzib, uch kun ichida tiklaydigan!
30 O‘zingni O‘zing qutqarib, xochdan tushib ko‘r–chi!
31 Bosh ruhoniylar va Tavrot tafsirchilari ham ularga qo‘shilib, Isoni masxaralay ketishdi. Ular bir–biriga: — U boshqalarni qutqarardi, O‘zini esa qutqara olmaydi!
32 Isroilning Shohi Masih endi xochdan tushsin, toki biz buni ko‘rib Unga ishonaylik! — deyishardi. Iso bilan birga xochga mixlanganlar ham Uni haqoratlar edilar.
33 Tush payti butun yurtni zulmat qopladi. Soat uchga qadar hamma yoq zulmatga cho‘mdi.
34 Soat uchda Iso baland ovoz bilan: — Elohi, Elohi, lamo shavaqtani? — deb faryod qildi. Bu so‘zning tarjimasi: “Ey Xudoyim! Ey Xudoyim! Nega Meni tark etding?!” — demakdir.
35 U yerda turgan ba’zilar buni eshitib: — Qarang, U Ilyosni chaqiryapti, — deyishdi.
36 Shunda bir odam yugurib borib, shimgichni arzon sharobga botirib, qamishning uchiga ilib qo‘ydi– da, Isoga ichish uchun uzatdi. So‘ng dedi: — Qani ko‘raylik–chi, Ilyos kelib, Uni xochdan tushirarmikan?
37 Ammo Iso qattiq faryod qildi–yu, jon berdi.
38 Shu zahoti Ma’baddagi parda yuqoridan pastgacha yirtilib, ikkiga bo‘linib ketdi.
39 Isoning qarshisida turgan yuzboshi Uning shu tarzda jon berganini ko‘rib: — Haqiqatan ham bu Odam Xudoning O‘g‘li ekan! — dedi.
40 U yerda uzoqdan qarab turgan ayollar bor edi. Ular orasida Magdalalik Maryam, kichik Yoqub bilan Yusufning onasi Maryam hamda Salomiya bor edilar.
41 Iso Jalilada ekanligida, ular Unga xizmat qilib, ergashib kelgan edilar. U yerda Iso bilan birga Quddusga kelgan boshqa ko‘p ayollar ham bor edi.
42 Juma kuni kech kirishiga oz qolgan, Shabbat kuniga tayyorgarlik qilish vaqti tugayotgan edi.
43 Shunda Oliy kengashning obro‘li a’zosi, Xudo Shohligini kutib yurgan Arimateyalik Yusuf jur’at etib, Pilatning huzuriga bordi va Isoning jasadini so‘radi.
44 Pilat Isoning darrov o‘lganiga hayron bo‘ldi. Yuzboshini chaqirib: — Uning joni uzilib bo‘ldimi? — deb so‘radi.
45 Pilat Isoning o‘lganini yuzboshidan bilib olgach, Uning jasadini Yusufga berdi.
46 Yusuf zig‘ir mato sotib oldi. Jasadni xochdan tushirib olib, zig‘ir mato bilan kafanladi. Jasadni qoyada o‘yilgan qabrga qo‘ydi. Keyin qabrning og‘ziga bir toshni yumalatib keltirib, qo‘yib ketdi.
47 Isoning jasadi qayerga dafn qilinganini Magdalalik Maryam bilan Yusufning onasi Maryam ko‘rdi.
Mark Muqaddas xushxabar: 15 Bob
MakDonaldning Injil kitobiga o'zbek tilidagi sharhlari
N. Sinedrionning ertalabki yig‘ilishi (15:1)
Ushbu oyat sinedrionning ertalabki yig‘ilishini tasvirlaydi. Ehtimol, bu yig‘ilish o‘tgan tundagi noqonuniy voqealarni qonuniylashtirish uchun chaqirilgan. Natijada Isoni bog‘lab, Rimning Falastindagi noibi Pilatning huzuriga olib borishdi.
O. Iso Pilat oldida (15:2−5)
15:2 Shu paytgacha Iso din peshvolari oldida turgan edi. Ular Uni Xudoga shak keltirganlikda ayblashgandi. Endi esa Uni fuqarolik sudiga olib borib, xiyonatda ayblashdi. Fuqarolik sud jarayoni uch bosqichda o‘tdi — avval Pilat oldida, keyin Irod oldida va nihoyat yana Pilat oldida.
Pilat Isodan Yahudiylar Podshosi ekanligini so‘radi. Agar shunday bo‘lsa, demak, U qaysar hokimiyatini ag‘darishni rejalashtirgan va shu bois xiyonatda aybdor bo‘lardi.
15:3−5 Oliy ruhoniylar Isoga qarshi ko‘plab ayblovlar yog‘dirdilar. Bunday ko‘p ayblovlardan Pilat hayratda qoldi. U Isodan nima uchun O‘zini himoya qilish uchun hech narsa aytmayotganini so‘radi, ammo Iso ayblovchilarga javob berishdan bosh tortdi.
P. Iso yoki Varavva? (15:6-15)
15:6−8 Rim hukmdorining Pasxa bayrami munosabati bilan bir yahudiy mahbusni ozod qilish odati bor edi — bu ezilgan xalqqa o‘ziga xos siyosiy marhamat edi. Bu safar tanlangan mahbus Varavva isyon va qotillikda ayblangan edi.
Pilat Isoni ozod qilishni taklif qilganda, jirkanch oliy ruhoniylarning g‘ashiga tegmoqchi bo‘ldi. Ammo ular xalqni Varabbani so‘rashga undadilar. Isoni qaysarga xiyonat qilishda ayblagan o‘sha odamlar bu jinoyatda haqiqatan ham aybdor bo‘lgan odamni ozod qilishni so‘rashdi! Oliy ruhoniylarning pozitsiyasi mantiqsiz va bema’ni edi, ammo gunoh shunday bo‘ladi. Ular asosan Uning mashhurligiga hasad qilishardi.
15:9−14 Pilat o‘zini Yahudiylar Podshosi deb ataydigan Zot bilan nima qilish kerakligini so‘radi. Xalq: "Uni xochga mихlang!" deya baqirdi. Pilat buning sababini aytishni talab qildi, lekin sabablar yo‘q edi.
Olomonning jazavasi kuchaydi. Ular faqat: "Uni xochga mixlang!" deb qichqira olardi, xolos.
15:15 Shunday qilib, irodasiz Pilat ularning istagini bajo keltirdi — Varabbani ozod qildi, Isoni esa kaltaklatib, askarlarga xochga mixlash uchun topshirdi. Bu o‘ta adolatsiz hukm edi. Shunday bo‘lsa-da, unda bizning najotimiz haqida ramziy ma’no bor: gunohkorlar ozod bo‘lishi uchun Begunoh O‘limga mahkum etildi.
Q. Askarlar Xudoning Qulini masxara qilmoqdalar (15:16−21)
15:16−19 Askarlar Isoni hokim saroyining hovlisiga olib kirishdi. Butun qo‘shinni yig‘ib, Yahudiylar Podshosini masxara qilib, soxta toj kiydirish marosimini o‘tkazdilar. Qani endi bilsalar edi! Ularning oldida Xudoning O‘g‘li turibdi, ular esa Unga qirmizi to‘n kiydirmoqda. Ular o‘z Yaratuvchilariga tikanli toj kiydirdilar. Ular koinot Hukmdorini masxaralab, "Yahudiylar Podshosi" deb atashardi. Ular hayot va shon-sharaf Egasining boshiga urdilar. Ular tinchlik Shahzodasiga tupurdilar. Ular Shohlar Shohi va Hukmdorlar Hukmdori oldida masxaraomuz tiz cho‘kdilar.
15:20−21 Bu qo‘pol masxaralashni tugatgach, ular Unga yana o‘z kiyimlarini kiydirdilar va xochga mixlash uchun olib ketdilar. Mark bu yerda askarlar yo‘lovchi Kirineyalik Simunga (Shimoliy Afrikadan) Isoning xochini ko‘tarib yurishni buyurganini eslatib o‘tadi. U negr bo‘lishi mumkin, lekin ehtimol yunonlashgan yahudiy bo‘lgan. Uning Aleksandr va Ruf ismli ikki o‘g‘li bor edi, ular ehtimol imonlilar edi (agar bu Rimliklar 16:13 da tilga olingan o‘sha Ruf bo‘lsa). Bu voqea bizni Najotkorning shogirdlari sifatida nima tavsiflanishi kerakligini ko‘rsatadi — Iso ortidan xochni ko‘tarib borish!
R. Xochga mixlanish (15:22−32)
Xudoning Ruhi xochga mixlanishni oddiy va hissiz tasvirlaydi. U bu qatl usulining o‘ta shafqatsizligi yoki u keltirib chiqaradigan dahshatli azob-uqubatlar haqida to‘xtalib o‘tirmaydi.
Golgofaning aniq joylashuvi bugungi kunda noma’lum. Muqaddas Qabr cherkovi qurilgan an’anaviy joy shahar devorlari ichida joylashgan bo‘lsa-da, uning himoyachilari Masih davrida u shahar devorlaridan tashqarida bo‘lganini ta’kidlaydilar. Yana bir taxminiy joy — shahar devorlarining shimolida joylashgan va bog‘larga tutashgan Gordon Golgofasidir.
15:22 Golgofa - oromiycha so‘z bo‘lib, "bosh suyagi" degan ma’noni anglatadi. Ehtimol, bu joy bosh suyagi shaklida bo‘lgan yoki u yerda qatl etishlar amalga oshirilgani uchun shunday nom olgan.
15:23 Askarlar Isoga mirra qo‘shilgan sharob taklif qilishdi. Bu aralashma his-tuyg‘ularni o‘tmaslashtiruvchi dori sifatida ta’sir qilardi. Inson gunohlarini to‘liq ongida ko‘tarishga qat’iy qaror qilgan Iso uni qabul qilmadi.
15:24 Askarlar xochga mixlangan kishilarning kiyimlariga qur’a tashlashdi. Ular Najotkordan olgan kiyimlar Uning deyarli barcha moddiy mulki edi.
15:25−28 Uni xochga mixlashganda ertalabki soat to‘qqiz edi. Uning boshi tepasiga "YAHUDIYLAR PODSHOSI" deb yozib qo‘yishdi. (Mark yozuvni to‘liq keltirmaydi, balki uning ma’nosi bilan kifoyalanadi; Matto 27:37; Luqo 23:38; Yuhanno 19:19 ga qarang.) U bilan birga ikki qaroqchini, har ikki tomondan bittadan, xochga mixlashdi - xuddi Ishayoning bashoratiga ko‘ra, U O‘z o‘limida yovuzlar qatorida bo‘lishi haqidagi (Ishayo 53:12) karomat aniq bajo bo‘ldi.
15:29−30 Rabbimiz Isoni o‘tib ketayotganlar (29−30-oyatlar), oliy ruhoniylar va ulamolar (31-32-oyatlar) hamda ikkala qaroqchi (32-oyat) haqorat qilishdi.
O‘tib ketayotganlar, ehtimol, Pasxani nishonlash uchun shaharga borayotgan yahudiylar edi. Ular Pasxa Qo‘zisini haqorat qilish uchun shahar tashqarisida ancha vaqt to‘xtab qolishdi. Ular Uning so‘zlarini noto‘g‘ri talqin qilib, go‘yo U ularning sevimli ma’badlarini buzib tashlash va uni uch kunda qayta qurish bilan tahdid qilgandek ko‘rsatishdi. Agar U shunchalik buyuk bo‘lsa, O‘zini qutqarib, xochdan tushsin, deyishdi.
15:31 Oliy ruhoniylar va ulamolar Uning boshqalarni qutqarish da’vosini masxara qilishdi. "Boshqalarni qutqardi-yu, O‘zini qutqara olmaydi!" Bu yovuz niyatli shafqatsizlik bo‘lsa-da, beixtiyor haqiqat edi. Bu Rabbimizning hayotida ham, bizning hayotimizda ham haqiqatdir. O‘zimizni qutqarishga urinib, boshqalarni qutqara olmaymiz.
15:32 Din peshvolari ham, agar U Isroilning Podshosi - Masih bo‘lsa, xochdan tushishga chaqirdilar. "Shunda biz ko‘rib, iymon keltiramiz", deyishdi. (Ko‘pchilik qo‘lyozmalarda yo‘lboshchilarning va’dasini jonlantiruvchi "Unga" so‘zi qo‘shilgan.) Ammo Xudoning qonuni shunday: "Avval iymon keltiringlar, keyin ko‘rasizlar." Hatto qaroqchilar ham Uni haqorat qilishdi!
S. Uch soatlik zulmat (15:33−41)
15:33 Tushdan soat uchgacha butun yerni zulmat qopladi. Bu soatlarda Iso gunohlarimiz uchun Xudoning butun hukmini ko‘tardi. U ruhan yolg‘izlikda va Xudodan ajralgan holda azob chekdi. Bizning cheklangan aqlimiz Uning ruhi gunoh uchun qurbon bo‘lganida chekkan azoblarini tushuna olmaydi.
15:34 Bu azob-uqubatlar oxirida Iso baland ovozda (oromiy tilida) nido qildi: "Xudoyim, Xudoyim! Meni nega tark etding?" Xudo Uni tark etdi, chunki U O‘zining muqaddasligida gunohga aloqador bo‘la olmas edi. Rabbimiz Iso Masih O‘zini bizning gunohlarimiz bilan tenglashtirdi va ular uchun to‘liq jazo tortdi.
15:35−36 Shafqatsiz olomon ichidagi ba’zi odamlar Uning "Eloi, Eloi!" degan so‘zlarini eshitib, U Ilyosni chaqiryapti deb o‘ylashdi. So‘nggi haqorat sifatida ulardan biri gubkani sirka bilan to‘ldirib, qamishga o‘rnatdi-da, Unga ichirmoqchi bo‘ldi.
15:37 Iso baland ovozda g‘olibona xitob qilib, jon taslim qildi. Uning o‘limi tasodifiy emas, balki Uning irodasi edi.
15:38 Shu payt ma’baddagi parda yuqoridan pastgacha ikkiga bo‘lindi. Bu Xudoning harakati bo‘lib, Masihning o‘limi orqali Xudoning muqaddas makoniga kirish endi barcha imonlilarning imtiyoziga aylanganini ko‘rsatardi (Ibroniylar 10:19−22 ga qarang). Bu bilan buyuk yangi davr boshlanganidan darak berildi. Xudoga yaqinlik davri, Undan uzoqlik emas.
15:39 Rim zobitining iqrori olijanob tuyulsa-da, u Isoni Xudo bilan teng deb tan olganini anglatmaydi. Majusiy yuzboshi Uni Xudoning O‘g‘li deb tan oldi. Shubhasiz, u bu lahzaning butun tarixiy ahamiyatini his etdi. Ammo uning e’tiqodi chin yoki yuzaki ekani aniq emas.
15:40−41 Mark xoch oldida ba’zi ayollar qolganini aytadi. Ta’kidlash joizki, Injil hikoyalarida ayollar alohida o‘rin egallaydi. Shaxsiy xavfsizlik tufayli erkaklar yashirinishga majbur bo‘lishdi. Ayollarning xudojo‘yligi esa Masihga bo‘lgan muhabbatni o‘z farovonligidan ustun qo‘ydi. Ular xoch yonida oxirigacha, qabr yonida esa birinchi bo‘ldilar.
T. Yusufning qabriga dafn etish (15:42−47)
15:42 Shanba kuni juma quyosh botishi bilan boshlangan. Shanbadan oldingi kun, yana bir bayram, tayyorgarlik kuni deb atalgan. (Zamonaviy yunon tilida "tayyorgarlik" so‘zi "juma" ma’nosida qo‘llaniladi.)
15:43 Tez harakat qilish zarurati, ehtimol, Arimateyalik Yusufga Isoning jasadini dafn etish uchun Pilatdan ruxsat so‘rashga jasorat bergan. Yusuf taqvodor yahudiy, ehtimol sinedrion a’zosi bo‘lgan (Luqo 23:50-51; shuningdek, Matto 27:57; Yuhanno 19:38 ga qarang).
15:44−45 Pilat Isoning allaqachon vafot etganiga ishonishi qiyin edi. Yuzboshi bu faktni tasdiqlangach, hokim jasadni Yusufga topshirdi.
15:46 Yusuf (va Nikodim - Yuhanno 19:38−39) buyuk ehtiyotkorlik bilan Jasadni xushbo‘y moyladi, kafanga o‘radi va keyin uni o‘zining yangi qabriga qo‘ydi. Qabr qoyada o‘yilgan kichik tokcha edi. Kirish joyi tanga shaklida o‘yilgan tosh bilan berkitilgan bo‘lib, u qoyada o‘yilgan ariqchaga kiritib qo‘yilardi.
15:47 Yana ikki ayolning, ya’ni ikki Maryamning hozir bo‘lganligi tilga olinadi. Ularning so‘nmas va qo‘rqmas muhabbatlariga tahsin o‘qiymiz. Aytishlaricha, bugungi kunda missionerlar orasida ayollar ko‘pchilikni tashkil etadi. Erkaklar qayerda?