Ruh va tana Uyg‘unligi. (Stormi Omartian) 8 bob

Ruh va tana Uyg‘unligi. S.Omartian. 8-Qadam Audiokitob Uzbek tilida.

(Kitobni to'liq tinglash) - Stormi Omartian. Audiokitob Uzbek tilida

Mavzuning jismoniy jihati ma'naviy jihatini to‘sib qo‘ymasligi va o‘quvchilar faqat o‘z tanasi haqida qayg‘urishga berilib ketmasligi uchun salomatlik haqidagi kitobni qanday yozish mumkin?

Bu savollarning hammasiga javob topdim: chin dildan Xudoni izlash va hamisha Uning rahnamoligi, donoligi va roziligini so‘rash kerak.

 

СТОРМИ ОМАРТИАН - РУҲ ВА ТАНА УЙҒУНЛИГИ

Бу китобни ажойиб дўстим ва котибам Диана Кендрикка бағишлайман. Мен унинг меҳри, доимий қўллаб–қувватлаши ва ёрдами учун ташаккур айтаман.

Ҳар доим ёнимда бўлгани, мени ва болаларимизни деб ўзини қурбон қилишга тайёр тургани, шу туфайли бу китоб дунёга келгани учун эрим Майклга алоҳида миннатдорчилигимни билдираман.

 

MUNDARIJA

Kirish va So‘zboshi

QADAM:

1) Ruhiy Xotirjamlikka Erishish

2) Ovqatlanishga To‘g‘ri Yondashish

3) Jismoniy Yuklanmani Oqilona Taqsimlash

4) Suvni Me'yorida Ichish

5) Ro‘za Tutish Va Ibodat Qilish Amaliyoti

6) Toza Havo Va Quyoshda Qoling

7) To‘laqonli Dam Olish

8) Buni Amalda Qanday Bajarish Mumkin

 

Руҳ  ва  тана  Уйғунлиги. Сторми Омартиан. Аудиокитоб Узбек тилида

Мавзунинг жисмоний жиҳати маънавий жиҳатини тўсиб қўймаслиги ва ўқувчилар фақат ўз танаси ҳақида қайғуришга берилиб кетмаслиги учун саломатлик ҳақидаги китобни қандай ёзиш мумкин?

Бу саволларнинг ҳаммасига жавоб топдим: чин дилдан Худони излаш ва ҳамиша Унинг раҳнамолиги, донолиги ва розилигини сўраш керак.

---

 

Книга на узбекском языке - Гармония души и тела

Автор: Сторми Омартиан

В своей новой книге Сторми Омартиан предлагает семь шагов к обретению внешней и внутренней красоты, душевному и физическому здоровью. Вы узнаете, как жить без стрессов, как научиться правильно питаться, как сделать физические упражнения неотъемлемой частью своей жизни, как получать радость и удовольствие от молитвы и поста и многое другое.

 

Оглавление:

Предисловие и Введение

Глава 1. Шаг первый: обретение душевного покоя

Глава 2. Шаг второй: правильный подход к питанию

Глава 3. Шаг третий: разумное распределение физической нагрузки

Глава 4. Шаг четвертый: нормированное потребление воды

Глава 5. Шаг пятый: практика поста и молитвы

Глава 6. Шаг шестой: пребывание на свежем воздухе и солнце

Глава 7. Шаг седьмой: полноценный отдых

Глава 8. Как осуществить это на практике

 

Сторми Омартиан - Руҳ  ва  тана  Уйғунлиги Аудиокитоб Узбек тилида

www.kitobook.com/kitoblar/category/book/kutubxona/972/0/

Аудио Кутубхона: @audio_kito_bot (telegram)

---

САККИЗИНЧИ ҚАДАМ:

БУНИ АМАЛДА ҚАНДАЙ БАЖАРИШ МУМКИН

Шундай қилиб, биз тўлиқ айланиб чиқдик. Биз саёҳатимизни кўнгил хотиржамлигидан – тана ва руҳнинг соғлигига биринчи қадамдан бошладик – ва Раббий биз учун тайёрлаган ҳаётга сўнгги қадам билан, уни тўлақонли дам олиш билан якунладик. Бу китобда ҳар бир қадам ҳақида айтиб бериш мумкин эди ва мен ўйлайманки, уни ўқиш сизда илмга чанқоқлик ва кўпроқ ўрганиш истагини уйғотди деган умиддаман. Бизга буларнинг барчасини амалга амалга ошириш учун нима қилиш керак, деган саволга жавоб беришимиз қолди.

 

Нимадан бошлаш керак?

Энди сиз жисмоний ва маънавий саломатлик учун етти қадам ҳақида ҳаммасини билиб олганингиздан сўнг, гарчи бундаги гапларнинг бир қисми сиз учун янгилик бўлмаса–да, бу маълумотларни эслаб қолишингиз керак. Мен асосий нарсани унутмаслигингизни сўрайман: барча етти қадамни бажармасдан, сизни хурсанд қила оладиган ва сизни хурсанд қилган нарсалардан маҳрум бўласиз, яъни мустаҳкам соғлиқ, куч ва ўзига ишонч ҳиссидан.

Баъзан, ҳаётингизда бирор нарсани ўзгартириш жуда қийиндек кўриниши мумкин, айниқса, эски одатлардан воз кечиб, янгиларини сотиб олиш кучингиз етмайдиган масалага ўхшаб кўринади, лекин бу унчалик қийин эмас, чунки Исо ҳар доим ёрдам бериш учун тайёр. Шундай қилиб, қўрқувни енгиб, биринчи қадамни ташланг. Агар Парвардигор йўлларингизни ўзгартиришга даъват этаётганига ишонсангиз, билингки, У сизни ҳеч қачон ташлаб қўймайди, сизни керакли қадамларни ташлашга тайёрламасдан ҳеч қандай ишга олиб бормайди. У сизнинг шубҳа ва заиф томонларингизни билади, сизнинг соғлом бўлишингизи истайди, Худо сиз томонда бўлади. Агар Худо яхши эканига ва унинг йўллари мукаммал эканига амин бўлсангиз, айтинг: «Эй  Раббий, сен билан ҳаётимни қайта қурай. Мен ўзгаришга тайёрман. Улар менга керак эканлигини биламан. Менга иродангни кўрсат ва нима қилиш кераклигини айт».

 

Етти қадамнинг ҳар бирини эсда тутинг.

Мен сизни эслатма билан бездиришни хоҳламайман, лекин айтаман: сиз жисмоний ва маънавий саломатликка етти қадам билан боғлиқ барча тавсияларни изчил бажаришингиз керак. Агар бу содир бўлса, бошқа қадамларни ҳам унутманг. Сиз айтишингиз мумкин: «яхши, лекин мен жуда кўп сув ичишдан сақланаяпман ва мен ўзимни яхши ҳис қилаяпман,” ёки «мен истаган овқатимни ейман ва касал бўлмайман”, ёки «чунки қийин вазиятларда, мен янги нарсалар учун олдинга ҳаракат қиляпман», ёки «жисмоний машқларни бажариш учун вақтим йўқ; мен учун ундан кўра муҳимроқ нарсалар бор», ёки «мен бир кун ҳам рўза тутмадим ва бошлаш учун кетмаяпман», ёки «мен кўп йиллар транквализаторларни қабул қилдим, ва мен билан бирор нарса содир бўлмади”.

Бироқ, юрак хуружлари, инсультлар, саратон ва бошқа юзлаб жиддий касалликлар, пайдо бўлишидан икки йил олдин, сиз уни кутиб олишга тайёргарлик кўришингизни унутманг. Касалликлар кутилмаганда пайдо бўлади. Улар узоқ вақт давомида танангизда яшириниб ётиши мумкин, кейин бир куни эрталаб чидаб бўлмас оғриқдан уйғонасиз, асабларни жиловлай олмайсиз, ҳаракат қила олмайсиз – иложсизликнинг нақ ўзи – ёхуд сиз умуман уйғонмаслигингиз мумкин. Воқеаларнинг бундай ривожини кутманг ва бундай даҳшатли зарбадан сўнг қанчалик узоққа келганингизни, ўзингизча ҳаракат қилганингизни бирдан англаб етишингизга йўл қўйманг. Худонинг қонунларини бекаму кўст бажарадиган ёки улардан устун келадиганлар орамизда йўқлигини эслайлик. Илтимос, Худога, ўзингизга ва сизни севадиган ҳар кимга ҳурмат кўрсатинг ва йўлларингизни ўзгартиришни бошланг.

Ҳеч биримиз руҳий ва жисмоний саломатлигимиз учун етти қадамларнинг барчасини мукаммал бажара олмаймиз. Мен ҳам ҳамма нарсани ўрганишим керак эди, бир қадам ҳам мен учун осон эмас эди. Энг аввало, мен ҳар нарса Худонинг ниятига мувофиқ ҳолда ишлайди деб тушундим. Мен учун қийин бўлса–да, ширин ва газланган алкоголсиз ичимликлар ва кекслардан ажралиб, уларни пиширилган картошка ва димланган брокколи билан алмаштирдим. Мен ўзимни ўлчов косасидан сув ичишни ва сув етарли эканлигига ишонч ҳосил қилишни ўргатдим. Ва мендек ширин овқатлар севувчиси учун рўза бошлаш қандай бўлди! Шу кунгача, мен баъзан тоза ҳавога ва қуёшга чиқиб, ҳали ҳам тушкунликка қаршилик кўрсатишни унутаман. Мен ҳаддан ташқари ўзимга жуда кўп вазифаларни юклаб олиш, ҳар куни ўзимни супераёл бўлиш истагидан жиловлаш, эркин ҳис–туйғуларимни ифода этиш ва душман овозига қулоқ солмаслик учун ҳушёр бўлишим керак. Мен иммунитетимни сақлаб қолиш учун жуда кўп тиришишим керак, лекин мен касал бўлсам, у нима учун содир бўлганини ҳар доим биламан, бу ҳар доим етти қадамларнинг қайси бирига эътиборсиз бўлишимни айтишим мумкин. Ва мен ҳолатни тўғрилаш учун нима қилишим кераклигини аниқ биламан.

Агар жисмоний ва руҳий саломатлик учун етти қадамдан камида бирортаси бажарилмаса, мунтаносиблик бузилишига олиб келади. Мисол учун, кетма–кет бир неча марта тунги уйқунинг бузилиши овқатланиш бузилишига олиб келади: сиз ҳолсизлик ўрнини қоплаш учун ортиқча овқатланишни бошлайсиз, ёки сунъий овқатни шимиб олиш васвасага учрайсиз. Нотўғри овқатланиш туфайли сиз куч йўқотасиз ва рўза тутишингиз қийин бўлади, жуда чарчайсиз, шунда сиз етарлича сув ичишни ёки тоза ҳаво ва қуёшга чиқишни унутасиз. Шундай қилиб, сиз бир ғамгин, мижғов ва баджаҳл мавжудотга айланасиз, ва охир оқибатда руҳий тартибсизликка ва саросималикка учрайсиз. Ва буларнинг барчаси, сиз етти қадамдан бирини – фақат биттасини эътиборсиз қолдирганингиз туфайли содир бўлиши мумкин. Ҳеч нарсани кўздан қочирманг, у сизни ҳаётингиздаги кўплаб муаммолардан қутқаради.

Гоҳида муаммолар иноят (Худо Ўзининг ишини амалга оширади) ва итоат (мен ўзимнинг қисмимни бажараман) ўртасидаги мувозанатни унутишимиздан келиб чиқади. Агар ўзингизнинг семирган гавдангизга қараб, “Марҳамат” деб хитоб қилиб, кейин бир шоколад кексини мазза қилиб еб ва ширин газли ичимлик билан чанқоғингизни боссангиз унда ҳеч нарса ўзгармайди. Аввало, иноят ва итоат ўртасидаги мувозанатни сақланг.

Ҳар доим Худога мурожаат қилиш билан бошланг. Ундан доимо хотиржамлик топиш учун ва Унинг мукаммал даргоҳига кириш учун қандай йўл кўрсатишини сўранг. Мунтазам равишда машқ қилиш учун сизга куч беришини сўранг. Носоғлом озиқ–овқатдан воз кечиб, табиий ва сифатли озиқ–овқат учун таъмни ривожлантиришда ёрдам беришини сўранг. Худодан кўп сув ичиш, тоза ҳавода ва қуёшда қолишингизни эслатишини сўранг. Рўза тутишдан завқланишни ва ҳаётингизни тартибга солишни ўргатишини сўранг. Эгамиз Худо, албатта, сиз истаган нарсага эришишингизга ёрдам беради, чунки буларнинг барчаси Унинг режасига мос келади.

Сўнгра ўз қисмингиздаги ишни бажариш учун давом этинг. Ва шуни билингки, барча саъй–ҳаракатларингизга қарамай, сиз шамоллаш, грипп ва бошқа касалликлардан ҳимояланмайсиз. Лекин, нима бўлишидан қатъий назар, кайфиятингизни йўқотманг. Фақат хотиржам тарзда камроқ эътибор қаратиладиган етти қадамдан қайси бирига эътиборсизлик қилганлигингизни ўзингиздан сўранг. Балки уларнинг баъзиларига эътиборсиз бўлгандирсиз? Шубҳасиз, шайтон танангизга ҳужум қилади, лекин унинг режасини ошкор қилиш қийин эмас: у асосан сизни васвасага солишга ҳаракат қилмоқда, кейин эса ўзи бошлаган ишни қандай қилиб тугатишингизни кузатиб, кутади. Биз яхши ва фойдали нарсалар ҳақида унутишга мойил бўлганимиз учун, бу китобни қайта қайта ўқиш ва баъзан ўзингиздан қуйидаги саволларга жавоб сўраш  жуда фойдали бўлади.

 

Ўзингизга бир нечта муҳим саволларни беринг.

Мен хотиржамлик топишга ҳаракат қиламанми?

1. Мен кундалик ибодатда Худога мурожаат қилганимда, У билан бирликда вақт ўтказаманми?
2. Парвардигор олдида тавба қиламанми?
3. Худога ҳамд айтаманми?
4. Мен ҳар куни Худонинг Каломидан фойдаланаманми?
5. Ўз ҳиссиётларимни эркин ифода қиламанми ёки ўзимни тийиб, уларнинг чиқишига изн бермайманми?
6. Оғзимдан чиққан гапларимга жиддий эътибор бераманми? Ҳар қандай шароитда ҳам ҳаёт бағишлайдиган сўзларни айтаманми?
7. Руҳий муаммоларим бўйича ёрдам бериш учун мутахассисларга мурожаат қиламанми?
8. Худо мени ким қилиб яратган бўлса шундайлигимча қолмай, шахс сифатидаги эҳтиёжларимга бепарвоманми?
9. Ҳаётимни ўта мураккаблаштиряпманми? Уни соддароқ қилишим керак эмасми?
10. Мен ҳар куни ҳаётни танлаяпманми?

Худо яратган маҳсулотлардан овқатимда фойдаланаманми?

1. Мен соф, табиий маҳсулотларни танлайманми ёки менинг овқатим миқдоримда қайта ишланган маҳсулотлар борми?
2. Ҳар бир таомимнинг ярми мева ва сабзавотлардан иборатми?
3. Қизил гўшт ва балиқни ҳафтасига икки мартагача истеъмол қилишдан ва паррандаларни икки ёки уч мартагача истеъмол қилишни қисқартирдимми?
4. Асосий овқатлар орасида бошоқлар, ёнғоқлар ва резавор меваларни истеъмол қиламанми?
5. Ҳафтада 3–4 марта сут маҳсулотлари ва тухум истеъмол қилиш билан чекланмайманми?
6. «Салбий» рўйхатга киритилган маҳсулотларни рад қиламанми?
7. «Ижобий» рўйхатдаги маҳсулотлар менинг озиқ–овқатимда устунлик қиладими?
8. Ортиқча овқатланмаслик учун ҳаракат қиламанми?
9. Овқатланишда соддалик тамойилига амал қиламанми?
10. Мен кам калорияли парҳезга берилиб кетмаганманми, ҳар куни бир хил овқат истеъмол қиламанми?
11. Мен ҳаётимда пайдо бўлган қийин вазиятларга эътиборсизлик билан қарашга ҳаракат қиламанми?
12. Умумий овқатланиш жойларида таклиф қилинган озиқ–овқатни танлашда етарличатанқидийёндашаманми?
13. Шифокоримнинг тавсияларига амал қиламанми?
14. тановул қилиш орасидаги вақтни (5–6 соат) ўрнатаманми?
15. ганда бузилишларга йўл қўяманми, кислота–асос мувозанатини унутаманми?
16. Мен тез–тез «махсус ва ўзгача кунлар»ни байрам қиламанми?

Мен мунтазам жисмоний машқ қиламанми?

1. тсиз ҳаёт тарзини жисмоний фаолликдан афзал кўраманми?
2. Жисмоний тарбияни кундалик тартибимга киритаманми?
3. Тўғри нафас оламанми?
4. Ҳар куни пиёда юраманми?
5. Ўзим учун жисмоний фаолиятнинг мос турларини топишга ҳаракат қиламанми?
6. Ҳар бир ҳаракатим муҳим бўлган ҳақиқатни эслайманми?
7. Ўзим ҳақимда ёлғон тинглашдан бош тортаманми?
8. Мен озиш масадини кўзлайманми ва озиқ–овқат билан истеъмол қилгандан кўра кўпроқ калория бераманми?
9. фамнинг  бир қисми эканлигини ўзимга эслатиб тураманми?
10. инг танам фаолиятсизлик учун мўлжалланган эмас деб ўзимга эслатиб тураманми?

Етарли миқдорда сув ичаманми?

1. Мен ҳар куни 2 литр сув ичаманми (8 стакан 250 мл.дан 8 стакан)?
2. Кимёвий қўшимчалар билан қаҳва, чой, кола ва мева ичимликларини истеъмол қилишни рад қиламанми?
3. вқатдан ярим соат олдин ва овқатдан кейин икки соат давомида ҳеч қандай суюқлик ичмаслик қоидасига амал қиламанми?
4. ча тоза сув ичаманми?
5. Мен душ ёки ҳаммомни мунтазам қабул қилишда дасмолқовоқ ва тана чўткасидан фойдаланаманми?

Рўза ва ибодатга ҳаётимда муҳим ўрин бераманми?

1. Рўза вақтида ибодат қилишни  унутмайманми?
2. Рўза вақтида Ишайё пайғамбарнинг китоби 58–бобини қайта ўқийманми?
3. 24 соатлик рўза вақтида камида 2 литр сув ичаманми?
4. Рўзадан чиқиш вақтида ўз нафсимни жиловлай оламанми (ёки овқатдан тийилган вақтида ўрнини тўлдириш учун ортиқча овқат ейманми)?
5. Рўзамни тугатгандан кейин хом сабзавот ва меваларни истеъмол қиламанми?
6. Мен рўзамни диққат билан режалаштираманми ва бу оддий овқатланмаслик эмаслигини, ундан кейин олдинги иштиёққа қараб овқатланишга қайтиш мумкин эмаслиги ҳақида ташвишланаманми?

Мен очиқ ҳавода ва қуёшда етарлича вақт ўтказаманми?

1. Тоза ҳаво ва қуёшга мунтазам чиқиб тураманми?
2. Ҳар куни тоза ҳавода 10–20 дақиқа давомида жисмоний машқ қиламанми?
3. Мен ҳар куни нафас олиш машқларини бажараманми?
4. Табиий матолардан тайёрланган кийимларни кийишни афзал кўраманми?
5. Мен қуёш нурлари остида жуда оз ёки жуда кўп қолиб кетмасликни назорат қиламанми?
6. Мен руҳий ва жисмоний саломатлик учун бошқаларга бу қадамга кўра аҳамиятлироқ деб, эътиборсизлик қиламанми?

Мен тўлақонли дам олаяпманми?

1. Мен тун бўйи 8 соатгача ухлайманми?
2. шдан олдин ўзимга ярим соат «ҳеч нарса қилмаслик»ка рухсат бераманми?
3. Мен уйқу ҳапдориларни ичишдан ўзимни тияманми?
4. Мен жуда кеч ухламаяпманми?
5. Дам олиш кунлари бирор жойга бориш ҳақида қандай фикрдаман?
6. афтада бир кун дам олишни ўзимга ажратиб қўяманми?

 

Касаллик аломатлари

Раббий билан ишлашда яхши саломатлик қозониш ва сақлаб қолиш учун, сиз, танангизни тоза тутиш, тўғри тартибда парҳезга риоя қилиш ва унинг барча тизимлари фаолиятини назорат қилиш керак. Ҳеч қачон Худонинг иноятини одатий деб қабул қилманг ва итоаткор бўлинг. Аввало, яқинлашиб келаётган касаллик ҳақидаги тананинг огоҳлантиришларини жиддий қабул қилинг, сўнгра ўз ишингизни бажариб, турмуш тарзингизни ўзгартиринг. Агар сиз ушбу белгиларни беэътибор қолдирсангиз, касаллик сизни узоқ вақт кутдирмайди. Қуйида келтирилган аломатларнинг барчаси танангиздаги заҳарли моддаларнинг ортиқлигини кўрсатади, яъни сиз ҳали жисмоний ва руҳий саломатликка бир ёки бир неча қадам қўймаганлигингиздан далолат беради. Ҳеч қандай ҳолатда ҳам бу аломатларга  эътиборсизлик қилманг:

1. ТИЛДАГИ ОҚ ҚОПЛАМА
2. ИЧ ҚОТИШИ
3. ТЕЗ–ТЕЗ ШАМОЛЛАШ, БУРУН БЕРКИЛИШИ, АКСИРИШ ВА ТОМОҚ ЯЛЛИҒЛАНИШИ
4. ОҒИЗДАН ЁҚИМСИЗ НАФАС ТАРАЛИШИ
5. Н ЧИҚАДИГАН ҲИД
6. ЧА ВАЗН
7. ЖУДА ЕНГИЛ ВАЗН
8. ТЕЗ ҲОЛСИЗЛАНИШ
9. БОШ ОҒРИҒИ
10. ЮЗНИНГ ШИШИШИ
11. ЕНГИЛ ҲОЛСИЗЛИК
12. АСАБИЙЛАШИШ, ҚЎЗҒАЛИШНИНГ ОРТИШИ
13. ЁМОН ИШТАХА
14. БЕТАРТИБ ИШТАҲА
15. ҚЎЛ ВА ОЁҚЛАРНИНГ СОВУҚЛИГИ
16. СЕЗУВЧАНЛИКНИ ЙЎҚОТИШ
17. КЎЗЛАР ОСТИДАГИ ҚОРА ДОИРАЛАР
18. ЮЗДАГИ АЖИНЛАРНИНГ АНИҚ КЎРИНИШИ
19. ЖУДА ҚУРУҚ ТЕРИ
20. ЖУДА ЁҒЛИ ТЕРИ
21. БУРУН, КЎЗ ВА ОҒИЗ АТРОФИДАГИ ТЕРИНИНГ ПЎСТ ТАШЛАШИ,
22. ХИРА, НОСОҒЛОМ ЮЗ КЎРИНИШИ
23. ТЕРИ НУҚСОНЛАРИ (ҲУСНБУЗАР, ЧИПҚОН, ТОШМАЛАР, МУҲРЛАР ВА БОШҚАЛАР.)
24. ТИРНОҚЛАРНИНГ МЎРТЛИГИ
25. ЎСМАЛАР, ЯРАЛАР
26. ҲАЙЗ ДАВОМИЙЛИГИНИНГ БУЗИЛИШИ
27.  
28. ҲАЗМНИНГ БУЗИЛИШИ
29. МИЛКЛАРНИНГ ҚОНАШИ
30. ТУШКУНЛИК ҲИССИ
31. БЎҒИМЛАРДАГИ ОҒРИҚ
32. КЎНГИЛ АЙНИШИ
33. НОТЎҒРИ ҚОМАТ
34.  
35. ОҒИЗ ЯЛЛИҒЛАНИШИ
36. ЧАЛҒИШ, ХОТИРАНИНГ БУЗИЛИШИ
37.  
38. ЖИНСИЙ ОРГАНЛАРНИНГ КУЧСИЗЛИГИ
39. ОҒРИҚЛИ ЁКИ ШИШГАН ҚОРИН
40.  
41. ДОИМИЙ МУСТАБИДЛИК ТУЙҒУСИ
42. ЮҚОРИ ҚОН БОСИМИ
43. ПАСТ ҚОН БОСИМИ
44. КЎРИШ ҚОБИЛИЯТИНИНГ ПАСАЙИБ КЕТИШИ
45. ЮЗНИНГ СЎППАЙИБ ҚОЛИШИ
46. ДОИМИЙ ТИТРОҚ
47. КЎКРАКНИНГ СИҚИЛИШИ
48. СУРУНКАЛИ ИЧ КЕТИШИ
49. БЎҒИМЛАРНИНГ ҲАРАКАТСИЗЛИГИ
50. ОҚСИЛЛАРНИНГ ҚИЗАРИШИ
51. КЎЗЛАРНИНГ АЧИШИШИ, ЁШЛИ КЎЗЛАР
52. БУКЧАЙИШ, ЗАИФ ОРҚА МУШАКЛАР
53. ЧАРЧОҚ ҲИССИ
54. НУРСИЗ СОЧЛАР
55. СОЧ УЧЛАРИНИНГГУЛЛАШИ; СОЧ ТЎКИЛИШИ
56. ЖУДА ҚУРУҚЁКИЖУДА ЁҒЛИ СОЧЛАР
57.  
58. ҲАЁТ НАЗОРАТДАН ЧИҚИБ КЕТГАНЛИҲИССИ

 

Сиз ушбу аломатлардан бирортасини топсангиз, умидсизликка тушманг ва куч тўплаб, донолик ва итоаткорликни кўрсатинг:

1. Дардингизни Худога айтинг. Сизни безовта қилаётган нарсани Унга айтинг; ибодат чоғида Ундан шифо беришини сўранг.
2. Парвардигордан шифокорга кўришниш керакми ёки йўқлигини сизга ошкор қилишини сўранг. Агар сизда бирон–бир иккиланиш пайдо бўлса, унда тиббий ёрдамга мурожаат қилиш учун қарор қабул қилиш энг яхшисидир.
3. Сизга қандай шифокор кераклигини Худодан сўранг.
4. Худодан шифокорингизга ҳикмат беришини сўранг.
5. Худодан ўзингизга яхши ғамхўрлик қилиш учун донолик беришини сўранг. Агар сиз жисмоний ҳолатингизга шифокор аралашувини керак эмас деб тушунган бўлсангиз, Худодан мувозанатни қандай тиклашни сизга ўргатишини сўранг.

 

Ҳаётингизга зарурий ўзгаришлар киритганингизда, руҳий ва жисмоний саломатлик учун барча етти қадамни амалга ошириш ҳақида ўйланг. Яқинлашиб келаётган касалликнинг биринчи аломатларида ҳаммамиз биламизки, муаммоларни яратмаслик қобилияти уларни ҳал қилиш қобилиятидан яхшироқдир. Яқинлашган касалликнинг биринчи белгилари  сизга жиддий оқибатларнинг олдини олиш имконини беради. Агар сиз ўзингизни: «бундай аломатлар билан яшасанг ҳеч нарса қилмайди» деб ишонтирмасангиз, албатта. Ҳа, бугун улар сизнинг яшашингизга ҳалақит бермайди, аммо бугунги кичкина дардлар эртанги катта муаммолар миқёсига ўсиб чиқса–чи? Яқинлашиб келаётган касалликнинг аломатларини билиб, сиз уни йўқ қилиш учун профилактик чоралар кўрасиз.

 

Тўғри йўлни танланг

Ушбу етти қадам ҳаётингизнинг ажралмас қисмига айланиши учун сизга кераклигига амин бўлишингиз керак. Ишонган ҳолда, улар сиз учун одат бўлиб қолгунга қадар, қатъият ва собитқадамлик билан уларни амалга оширишни бошланг. Мен касалликлардан чарчаганимдан сўнг, бу етти қадамни бажаришга киришдим, ҳаёт тарзим яхши эмаслигини ва уни ўзгартиришим кераклигини англадим. Бугун мен Худонинг йўллари ҳамма нарсани ўзгартиради, деб ишонаман ва итоаткорлик билан бу йўлларга амал қилаяпман.

Дунё учун танлаган кийимингизга ўзингизни сиғдириш учун барча ҳаракатларингиз беҳуда бўлишидан қўрқмаслик қандай бахт эканлигини биласизми? Агар ҳовузда сузишга фурсат топсангиз, чўмилиш кийимида кўриниш бемаънилик деган андишадан қутулиш қанчалик яхши? Иш бўйича учрашув кетаётганингизда, юзингизга ҳуснбузар тошганини кўрмаслик қандай яхши! Ҳар қандай шароитда ҳам ўзингизни яхши ҳис қилиш қанчалик муҳим эканлигини биласизми? Бу, албатта, ажойиб! Худонинг йўлларидан юришни ҳаётингизнинг мақсади деб қабул қилинг ва сиз ўзингиз бунга амин бўласиз. Мақсадингизга эришиш учун ягона шартни бажаришингиз керак: булар токи иккинчи ўзлигингизга айланмагунича барча етти қадамни қайта–қайта такрорланг. Эски одатларингиз ўз–ўзидан йўқ бўлиб кетишига ёки буни амалга ошириш учун фақат истагингиз етарли эканига умид қилманг. Бу жуда камдан–кам ҳолларда содир бўлади. Сиз билан содир бўлиши мумкин бўлса ҳам, бу йўл билан эришилган натижалар Худога эришганларингизга ҳеч қачон қиёс қилинмайди. У сизга янги йўллар билан юришни ўргатади. “Ҳеч ким ҳеч қачон ўз танасини ёмон кўрмайди. Аксинча, уни озиқлантириб, парвариш қилади” (Эф. 5:29). “Ақл–идрок йўлидан чиққанлар ўликлар орасидадир” (Ҳик. 21:16). “Тўғри йўлни танлаб юргин, барча сўқмоқларинг мустаҳкам бўлсин. Ўнгга ҳам, чапга ҳам оғма, ёвузликдан узоқлаш” (Ҳик. 4:26–27). Етти қадамдан ҳар бирини қайта–қайта такрорлаб, эски одатлардан воз кечасиз ва турмуш тарзингизни ўзгартириб, янгиларини ривожлантирасиз. Демак, бирор фаолият одатга айланиши учун, уни қайта–қайта такрорлаш керак, шу сабабли бу фаолиятни ўзингизни кундалик рўйхатингизга киритишингиз лозим.

 

Ҳар бир кун учун жадвал

Мен меҳнатингиз меваларидан баҳраманд бўлишдан олдин, камида уч ой давомида ақлий ва жисмоний саломатликка етти қадам қўйиш кераклиги ҳақида огоҳлантирдим. Биринчи ҳафтадан бошлаб ажойиб ўзгаришларни сезишни бошлайсиз, аммо бу давр тугагунига қадар сезиларли ўзгаришларни кутмаслигингиз керак. Биринчи қадамлар сизнинг вақтингизни эгаллайди, лекин кейингиси уни тежайди. Тасаввур қилинг: сиз тарозининг бир палласига кундалик фаолиятингиз учун сарфланган вақтни, бошқа палласига эса бу машғулотларни рад этганингизда, шифохона ётоғида ётишингиз мумкин бўлган бир неча ойни қўясиз. Сизнингча қайси палла босиб тушаркан?

Янги ҳаёт тарзига ўтиш ўз–ўзидан содир бўлмайди, шунинг учун ҳам мен дуч келган муаммога дуч келасиз. Мен етти қадамни, токи улар одат бўлиб қолмас экан, ҳар бир кун жадвалига киритиш кераклиги ҳақида гапиряпман. Тузилган жадвал сизни маълум бир ҳаракатни амалга ошириш учун вақт керак деган мақсадда тузилади. Аммо на униси, на буниси саломатлик ҳақида гап келганида, самарали бўлмайди. Барча қадамлар орасидаги мувозанатни сақлашини ўрганиб ва тўғри иш қилишни ўрганганингизда, ҳар бир кун учун тузилган жадвалга бўлган талабингиз аста–секин йўқолади, чунки ўша вақтга келиб сиз доноликка эга бўласиз.

 Ўзингиз учун 10–15 бандларни ўз ичига олган ҳафталик дафтарини сотиб олинг (ҳафтанинг бир кунини рўзани тутиш учун ажратишни унутманг). Келгусида барча етти қадамни бажариш одат бўлиб қолганда, сизга бундай ёзувларни қилиш керак бўлмайди. Қуйида мен тингловчиларга бир намуна жадвалини тавсия қиламан, бироқ сиз ўз эҳтиёжларингизни қондириш учун ўзгаришлар қилишингиз мумкин.

 

Жадвални тўғри тузишнинг намунаси

6.00	Уйқудан туриш, икки стакан сув (ёки бир стакан сув ва бир пиёла ўсимлик чойи)ни ичиш;
6.00–7.00	Ибодат қилиб Худо билан  муносабатда бўлиш, Каломни ўқиш ва Худога ҳамду–санолар айтиш
7.00	Ярми мевали ва ярми сабзавотли нонушта
8.00–9.00	20–60 дақиқа давомида жисмоний машқлар бажариш
9.00–11.30	Икки стакан сувни нонуштадан икки соат кейин ёки тушликдан ярим соат олдин ичиш
12.00	Ярми сабзавот ва ярми мевалардан иборат тушлик
14.00–17.30	Тушлик ва кечки овқат ўртасида икки стакан сув ичиш
15.30–16.00	Тоза ҳавода юриш ва қуёшли ванна қабул қилиш
18.00	Ярми сабзавотлардан иборат бўлган кечки овқат
20.30	Икки стакан сув ичиш
21.30	Ҳамма нарсаларни йиғиштиринг ва кечки уйқуга тайёргарлик кўриш
22.00	Уйқу

 

Итоат этиш қурбонлик қилишдан яхши

Агар сиз ўзингизни ҳеч нарсани қурбон қилишга тайёр бўлмаган ёки бўйсунишга тайёр бўлмаган одамлар тоифасидан деб ҳисобласангиз, ҳаракатларингизнинг тўғрилигига шубҳа қилишингиз мумкин. Атрофга қарасангиз, кўпчилик танавий эҳтиросларини қондириш билан банд бўлганини, кейинчалик эса ўша таналари уларнинг ўзларига юклаган харажатларни тўлаттираётганини кўрасиз. Уларнинг баъзиларида таянч эҳтирослар бағоят кучайиб кетадики, руҳий кўзлари билан ўз ҳолатининг хароблигини кўриш қобилиятини йўқотадилар, касаллик эса аллақачон ўзи ҳақида билдириб турибди. Лекин ҳақиқатни биладиган ҳар бир киши («...Эгамиз гапириб, уларга шифо берди, қабрдан уларни сақлаб қолди» (Заб. 106:20)) ёки уни юрагида сақлайдиганлар («Исо унга деди: – Мен йўл, ҳақиқат ва ҳаётдирман....» (Юҳ. 14:6)) катта устунликларга эга, чунки у руҳий кўзлар билан тўғри йўлни кўради. Бундай одам ўз танавий эҳтиёжлари учун яшаш ички бўшлиққа олиб келишини билади.

Ишонаманки, китобимнинг охирги бобини тугатишингиз билан сиз бу ҳақиқатни тушуниб етдингиз ва тўғри иш қилмоқчисиз. Лекин кўпинча бизнинг итоатсизлигимиз нима эканлигини кўрмаймиз ва ўзимизнинг ҳаракатларимизнинг тўғрилигига шубҳа билан қарамаймиз. Балки сиз Худодан бўғимларингиз касаллигидан шифо сўрарсиз, аммо қаҳва ва кекслардан воз кечишни истамайсизми? Ёки, эҳтимол, сиз кўкрак оғриғидан азоб чекаётгандирсиз, лекин аёвсиз ҳаёт маромини ўзгартирмайсизми? Ёки елкангиз синиб оғриётгани боис Худодан ғазабланасиз, лекин шифокорингиз томонидан тузилган жисмоний машқларни бажаришдан бош тортасизми? Шифокорнинг тавсияларига амал қилишдан бош тортиб, итоатсизлигингизни кўрсатасиз. Агар унга ишонмасангиз, унга муносабатингизни ўзгартиришингиз керак, агар унинг услубини нотўғри деб ҳисобласангиз, бошқа мутахассисга мурожаат қилинг.

Мен ушбу китобнинг охирги бобини ўқиётганлар ўзининг соғлигига жиддий эътибор беришига ва Худога итоат этишларига ишонаман, аниқ биламанки, Муқаддас Руҳ сизга қилишингиз керак бўлганларни бажаришингиз учун ишонч беради. Ўз қулоқларингизни беркитманг. Чунки гап ўзбошимчалик билан нима хоҳласангиз ўшани қилиш ҳақида кетмаяпти, гап сизнинг хизмат қилиш йилларингизни узайтиришга ва Худо сизни яратганидек бўлишингиз ҳақида кетаяпти. Бу қарор “Менга Худо айтганларнинг барчасига тўлиқ итоат этиш учун ниманидир қурбонлик қиламанми” дея сўраганингизда, сизни дунёвий фикрлаш шаклидан озод қилади. Ва У сизни Ўзи билан бирга меҳнат қилаётганингизни кўриши керак. Унга қулоқ солинг. Ва ўз танангизни итоатсизликка қурбон қилманг.  

Исони билмаган, аммо ўзини ҳамма нарсани эгаллаган каби кўрсатаётган одамларга ҳеч қачон ҳавас қилманг. Уларнинг ҳар бири ҳовлиқиб “Худо менга нима учун керак” деб сўрашлари мумкин. Бундай одамларга боқиб “Мен Раббимга итоатда яшайман ва ҳеч нарсам йўқ. Бошқалар Раббимни билмайдилар ва мендан яхши яшайдилар” деб зинҳор айтманг. Бу сароб. Бу нотўғри. Каломдаги шоҳ Довудни ҳам атрофидаги, ишларига ҳавас қилса арзийдиган, ўзига ишонган одамларни кўрганда, шу савол изтиробга солган: «Улар оғриқ нималигини билмайди, таналари соппа–соғ, бақувват. Бошқалардай улар дард тортмайди, бошқалардай улар азоб чекмайди» (Заб. 72:4–5). Довуд атрофида содир бўлаётганларнинг маъносини тушуна олмасди, бироқ «Худонинг Муқаддас масканига» киргач, «шундагина фосиқлар қисмати не бўлишини» тушуниб етди (Заб. 72:17). «Улар бирдан қирилиб кетади, ваҳимадан қирилиб, йўқ бўлади» (Заб. 72:19). Ҳар бир киши Худонинг йўли билан юришни истамаганлиги учун жазога тортилади.

 

Худо ҳамма нарсани янгилайди, демак сизни ҳам!

Эсда тутинг, сиз Худода “янада улуғвор бўлиб, Эгамизга ўхшаган” бўласиз  (2Кор. 3:18) ва «кучайиб» борасиз (Заб. 83:8). Бу дегани, агар сиз Худонинг ҳозирлигини изласангиз ва у билан бирга ҳаётдан бирга ўтсангиз, унда руҳингиз ва танангиз билан содир бўладиган ҳамма нарса олдинги қадамдир. Баъзан сиз чекинаётганингизни ҳис қилишингиз мумкин, лекин бу тўғри эмас. Агар сиз эски одатларингиздан воз кеча олмасангиз, демак, Эгамизга яқинлашиш ва эски одатларингизни ўз кучи билан йўқотишни кўришни ўрганиш учун сизга янги имконият берилган.

Ҳар доим шундай денг: “Йўлингни менга кўрсат, эй Эгам, токи тўғри сўқмоқларингдан юрай...” (Заб.85:11). Агар Исо юрагингизда яшаса, сизда бунинг учун ҳамма керакли нарса бор. Мен миллион долларга эга бўлиш ёки машҳур журнал муқовасида сизнинг суратингизни қўйиш, деганини назарда тутмаяпман. Мен тинчлик, қаноат, қувонч ва севги билан тўлган мазмунли, мақсадли ҳаётингизни назарда тутяпман. Кўриниб турибдики, сиз бундай мақсадга ўтишга қодирсиз, акс ҳолда бу китобни охиригача ўқимаган бўлардингиз. Ўзингизга имконият беринг. Ёшлик йилларида шаклланган ёмон одатларга йўл қўйманг, бугун ҳаётингизни барбод қилманг.

Исо сизни озод қилиши мумкин ва мен ўз тажрибамда буни бажариш Унинг  қўлидан келишига амин бўлдим. Унга фақат ҳаракат қилишига рухсат бериш керак. Унинг йўлларини ўрганинг ва Унга эргашинг. Бунга ҳаракат қилсангиз арзийди ва сиз унга лойиқсиз.

Мен сизни яна қайтадан чорлайман: танангизни севишни ўрганинг. У сизнинг дўстингиз, ёрдамчингиздир, ундан ҳайратланиш учун, у ҳурмат қилинишга ва қадрланишга лойиқдир. Танангиз сизга душман эмас.

Худо гуноҳни ювади, қайтадан яратади, жамики нарсани янгилайди – танангизни ҳам. Шу сабабдан ҳам сиз оғриққа, чарчоққа, руҳий тушкунликларга бўйин эгманг. Касаллигингиз ҳам,  руҳий тушкунлигингиз ҳам Худонинг режасига кирмайди. Ҳаётингиз учун Худонинг режасида сизга нисбатан бир томчи ҳам ёмонлик йўқ. “Ахир, Мен сизлар тўғрингизда тузган режаларимни биламан. Бу режаларим сизларга кулфат эмас, фаровонлик олиб келади, ёруғ келажагу умид беради.” Эгамизнинг каломи шудир” (Иер. 29:11). Худо сиз томонда. У ҳамма нарсани янгилашни хоҳлайди: ақлингизни, руҳингизни, танангизни, самимий ҳаётингизни, ишингизни, одатларингизни, қарашларингизни, ҳаёт йўлингизни. У барча янги воситаларни яратади, янгилайди ва шунингдек, сизни ҳам!

 

Ҳаётни танланг!

Мувозанат ҳолати назорат остидаги ҳаётни назарда тутади. Лекин бу дегани ўз ҳаёти устидан шахсий назорат эмас, балки Худонинг ҳидоятидир. Бу тана ва руҳнинг уйғунлигига эришишнинг ягона йўлидир. «Юрадиган йўлимни Ўзинг кўрсатгин, юрагимни Сенга очаман» (Заб.142:8). Ҳаётингизнинг барча соҳаларини Худога топширинг ва Унга ҳамда жамоатга хизматингизнинг бир қисми сифатида соғлиқни сақлашни ўрганинг.

Гарчи Худо ҳаёт берувчи ва даволовчи бўлса–да, У доимо ўзимизга ёққан нарсани танлаш ҳуқуқини қолдиради. Ҳаётни танлайсизми? Ўлимни танлайсизми? “Бугун мен сизларга ҳаётни ёки ўлимни, баракаларни ёки лаънатларни танлаш имкониятини бердим... Ҳаётни танланг...» (Қонун. 30:19).

Ёдда тутинг: сизнинг ҳар бир муомалангиз аҳамият касб этади. Сизнинг яхшилик ёки ёмонлик учун қилган ҳамма нарсангиз ҳар бир ҳаракатингизда жамланади. Лекин умумий натижа аён бўлгунга қадар, «яхши» устуни остидаги ёзувлар бир–бирини сиқиштириб турсин, «ёмон» устун эса деярли бўш қолсин. Ва яна: яхши саломатлик учун қисқа йўл бор деб ҳисобламанг. Бундай йўл йўқ.

Замонавий масиҳий раҳбарлари, чўпонлар ва руҳий мураббийлар якдиллик билан тез орада Худо ер юзига Муқаддас Руҳни шу вақтгача мисли кўрилмаган тарзда ёғдиришини айтади. Бу ажойиб вақт бўлади. Худо янги тарзда ўзини эълон қилади ва сиз орқали ҳаракат қилади. «Наҳотки билмасангиз?! Сизлар Худонинг маъбадисизлар, Худонинг Руҳи орангизда маскан қилган» (1Кор. 3:16). Шундай қилиб, танангиз маъбадини тоза сақлаб, хизмат қилиш учун тайёр туринг. Фараз қилинг, бир куни Худо эшигингизни қоқиб: «Мен сени нима учун яратган бўлсам, шуни қилиш вақти келди. Ўрнингдан тур ва бор» деганида, сиз касал ҳолатда ётиб, заиф танангизни мажбурлаб туриб кетишига мажбур қила олмасангиз кучли афсусланишни бошингиздан кечирган бўлардингиз.

Биз Худонинг шерикларимиз. Қуйидаги вазиятда ўзингизни тасаввур қилинг: шеригингиз доимо ўзини ёмон ҳис қилади ёки умуман ишга бормайди. Сиз нима қила оласиз? Ишда азоб чекмаслик учун сиз бошқа одамни қидиришингиз ва уни шу ишни бажаришга ўргатишингиз керак.

Сиз бу китобни ўқиб, биз учун Исо Масиҳ орқали Худо билан тўғри муносабатларни ўрнатишдан кўра муҳимроқ нарса йўқлигини тушунганлигингизга умид қиламан, ҳаттоки соғлигимиз ҳам бу қадар муҳим эмас. Мустаҳкам соғли бир кунда йўқолиши мумкин, шунда биз зарур бўлган ишни қила олмаймиз. Лекин Худо абадийдир. У доим биз билан бирга. “Тугаб бориши мумкин танаму қалбим, аммо Сен, эй Худо, қалбимнинг қувватисан, Сен то абад барқарорлигимсан” (Заб. 72:26). Ҳатто ўлим тўшагида ҳам абадий ҳаётдан завқланишни ёки тоабад азоб–уқубатларга ўзимизни маҳкум қилишни танлашимиз мумкин.

Мен сизларни  ҳаётни танлашга яна даъват этаман!

 

---

ТАВСИЯ ҚИЛИНГАН АДАБИЁТЛАР

1. Donsbach, Dr. Kurt, Stress, International Institute of Natural Health Sciences, Inc., Huntington Beach, CA, 1981.
2. Rinker, Rosalind, Prayer: Conversing With God, Pyramid Books, New York, NY, 1973.
3. Allen, Charles L., Prayer Changes Things, Spire Books, Old Tappan, NY, 1973.
4. Hayford, Jack, Prayer is Invading the Impossible, Logos International, Plainfield, NJ, 1977.
5. Bounds, E. M., Power Through Prayer, Zondervan Books, Grand Rapids, MI, 1972.
6. Seamands, David, Healing for Damaged Emotions, Victor Books, Wheaton, IL, 1973,
7. Littauer, Florence, Blow Away the Black Clouds, Harvest House, Eugene, OR, 1979.
8. LaHayer Tim, How to Win Over Depression, Zondervan Publishing House, Grand Rapids, MI, 1974.
9. Cranor, Phoebe, How Am I Supposed to Love Myself?, Bethany Fellowship, Inc., Minneapolis, MN, 1979.
10. Hicks, Roy H., D. D., He Who Laughs… Lasts and Lasts… and Lasts… Hannuca House, Tulsa, OK, 1976.
11. Foster, Richard J., Celebration of Discipline, Harper and Row, San Francisco, CA, 1978.
12. Barnes, Emilie, More Hours in My Day, Harvest House, Eugen e, OR, 1982.
13. Bonhoeffer, Dietrich, The Cost of Discipleship, Macmillan Publishing Co., Inc., New York, NY, 1979.
14. Kloss, Jethro, Back to Eden, Wooldbridge Press Publishing Company, Santa Barbara, CA, 1975.
15. Jensen, D. C., Bernard, Nutritionist, Survive This Day, BiWorld Publishers, Inc., Provo, UT, 1976.
16. Jensen, D. C., Bernard, Doctor–Patient Handbook, BiWorld Publishers, Inc., Provo, UT, 1976.
17. Bragg, Paul C., Building Health and Youthfulness, Health Science, Dejent Hot Springs, CA, 1977.
18. Jensen, D. C., Bernard, Nature Has a Remedy, BiWorld Publishers, Inc., Provo, UT, 1978.
19. Heller, Dr. A. L., Your Body His Temple, Thomas Nelson Publishers, Nashville, TN, 1981.
20. Coyle, Neva and Chapian, Marie, Free To Be Thin, Bethany House Publishers, Inc., Minneapolis, MN, 1979.
21. Cavanaugh, Joan, More of Jesus, Less of Me, Logos International, Plainfield, NJ, 1976.
22. Kuluinskaw, M. S., Viktoras, Sprouts For the Love of Every Body, O’Mango d’Press, Luethenfield, CT, 1978.
23. Forman, Ph. D., Robert, How to Control Your Allergies, Larchmont Books, New York, NY, 1979.
24. Turnbull, Yvonne, The Living Cookbook, Omega Publications, Medford, OR, 1982.
25. Turnbull, Bob and Yvonne, Free To Be Fit, Bethany House Publishers, Minneapolis, MN, 1982.
26. Chapian, Marie, Fun To Be Fit, Fleming H. Revell Co., Old Tappan, NY, 1974.
27. Donsbach, Dr. Kurt, Drinking Water, International Institute of Natural Health Sciences, Inc., Huntington Beach, CA, 1981.
28. Wallis, Arthur, God’s Chosen Fast, Christian Literature Crusade, Ft. Washington, PA, 1974.
29. Smith, David R., Fasting, A Neglected Discipline, Christian Literature Crusade, Ft. Washington, PA, 1973.
30. Smith, J, Harold, Fast Your Way to Health, Thomas Nelson Publishers, Nashville, TN, 1975.
31. Cott, M. D., Allan, Fasting: The Ultimate Diet, Bantam Books, New York, NY, 1981.
32. Bragg, Paul C., The Miracle of Fasting, Health Science, Santa Barbara, CA, 1981.
33. Zamm, M. D., Alfred V., Why Your House May Endanger Your Health, Simon & Schuster, New York, NY, 1980.
34. McMillen, M.D., S.I., None of These Diseases, Fleming H. Revell Company, Old Tappan, NJ, 1983.