Kitob O'zbek tilida (Audiokitob) - Oddiy Masihiylik. Klayv Steyplz Lyuis
ОДДИЙ МАСИҲИЙЛИК (Клайв Стейплз Льюис) Ўзбек тилида Аудиокитоб. © Lewis C.S. Mere Christianity. L.
MUNDARIJA
So‘zboshi
1-kitob. Yaxshilik va yomonlik olamni tushunish kaliti sifatida
1.01. Inson tabiati qonuni
1.02. Ba’zi e’tirozlar
1.03. Qonunning haqiqiyligi
1.04. Qonun ortida nima yashiringan?
1.05. Bizda tashvishlanish uchun asos bor
2-kitob. Masihiylar nimaga ishonishadi?
2.01. Xudo haqida qarama-qarshi tushunchalar
2.02. Bostirib kirish
2.03. Hayratomuz muqobillik
2.04. Mukammal tavba qiluvchi
2.05. Amaliy xulosa
3-kitob. Masihiycha xulq-atvor
3.01. Axloqning uch qismi
3.02. Asosiy fazilatlar
3.03. Xulq-atvorning ijtimoiy me’yorlari
3.04. Axloq va psixoanaliz
3.05. Jins sohasidagi axloq
3.06. Masihiycha nikoh
3.07. Kechirish
3.08. Eng katta gunoh
3.09. Sevgi
3.10. Umid
3.11. Ishonch
3.12. Ishonch (davomi)
4-kitob. Shaxsiyat sarhadlaridan tashqarida yoki Uch Birlik ta’limotidagi dastlabki qadamlar
4.01. Yaratish tug‘ishni anglatmaydi
4.02. Xudo uch qiyofada
4.03. Zamon va zamondan tashqarida
4.04. Foydali infeksiya
4.05. Qaysar qalayi askarlar
4.06. Ikki eslatma
4.07. Tasavvur
4.08. Masihiy bo‘lish osonmi?
4.09. Bu qanchaga tushadi
4.10. Yaxshi odamlar yoki yangi bashariyat
4.11. Yangi odamlar
3-KITOB.
MASIHIYCHA XULQ-ATVOR
3.1. AXLOQNING UCH QISMI
Bir shogirddan u Xudoni qanday tasavvur qilishini so‘rashganlari haqida hikoya qilishadi. Bu savolga u o‘z tushunchasiga ko‘ra, Xudo “kimdir o‘z huzur-halovati uchun yashayotgan-yashamayotganini doimo kuzatib turuvchi shaxs bo‘lib, shuni payqasa, bunday holatni to‘xtatish uchun aralashadi”, deb javob bergan. Ko‘p odamlar “axloq” so‘zini xuddi shunday, bizga huzurlanishga xalaqit qiladigan narsa sifatida tushunadi, deb qo‘rqaman.
Aslida esa axloq me’yorlari inson degan mashinaning to‘g‘ri ishlashini ta’minlovchi yo‘riqnomadir. Axloq qoidalarining har biri buzilish yoki ortiqcha kuchlanish yoxud ishqalanishni bartaraf etishga yo‘nalgan. Mana shuning uchun ham, birinchi qarashda ular doim bizning hayotimizga aralashayotgandek tuyuladi va bizning tabiiy mayllarimizga to‘sqinlik qiladi.
Siz biror mashinada ishlashni o‘rganayotganingizda, yo‘riqchi hadeb ishingizni to‘g‘rilab turadi: "Yo‘q, bunday emas, hech qachon bunday qilmang ", chunki mashia bilan ishlaganingizda, har doim sizda nimanidir sinab ko‘rish yoki qilib ko‘rish vasvasasi paydo bo‘laveradi, bu sizga tabiiy va muvaffaqiyatli tuyuladi, aslida esa mashina buziladi.
Ba’zi odamlar axloq qoidalari haqida gapirish o‘rniga, axloqiy “ideallar” to‘g‘risida va axloq qoidalariga bo‘ysunish o‘rniga axloqiy “idealizm” haqida gapirishni ma’qul ko‘rishadi. Albatta, axloq masalalaridagi mukammallik, biz unga erisha olmasligimiz jihatidan, “ideal” ekanligi mutlaqo to‘g‘ri. Shu ma’noda, biz, odamlar uchun mukammal bo‘lgan hamma narsa ideal; biz mukammal haydovchi yoki mukammal tennischi bo‘la olmaymiz, biz mutlaq to‘g‘ri chiziq chiza olmaymiz. Lekin boshqa nuqtai nazardan, axloqiy mukammallikni “ideal” deb aytish odamlarni adashtirish demakdir. Odam biror ayolni yoki uyni yoxud kemani yo bog‘ni uning ideali deb aytayotganida, u (albatta agar tentak bo‘lmasa) qolgan hamma xuddi shu idealga ega bo‘lishi shartligini nazarda tutmaydi. Bunday masalalarda har xil didga, demakki turlicha ideallarga ega bo‘lish bizning huquqimizdir. Ammo bor kuchi bilan axloq qonunlariga rioya qilishga urinayotgan odamni idealist deb atash xavfli bo‘lardi. Bu axloqiy mukammallikka intilish uning didi bo‘lib, biz, boshqalar bu didni baham ko‘rishga majbur emasmiz, degan fikrga olib kelishi mumkin. Bunday fikr halokatli xato bo‘lardi.
Mukammal xulq-atvor xuddi avtomobilda tezlikni mukammal almashtrish kabi erishib bo‘lmas narsa bo‘lishi mumkin; ammo bu hamma odamlarga inson degan mashinaing tabiati tomonidan belgilab berilgan zarur idealdir, xuddi tezliklarni mukammal almashtirish avtomobilda tabiatining o‘zidan kelib chiqib, hamma haydovchilar uchun ideal bo‘lgani kabi. Hech qachon yolg‘on gapirmaslikka (faqat har zamondagina bir aldab qo‘yish o‘rniga) yoki hech qachon xiyonat qilmaslikka (ahyon-ahyonda qilish o‘rniga) yoxud hech qachon g‘azablanmaslikka (kamdan-kam holatda) urinayotganingiz tufayli o‘zingizni yuksak ideallar odami deb hisoblashingiz yanada xavfliroq. Birovni o‘z idealizmi uchun alohida e’tiborga loyiq odam deb o‘ylasangiz, maydakash va ezma odam bo‘lib qolish xavfiga yo‘liqasiz. Aslida sizda sonlarni qo‘shishda to‘g‘ri javob olishga uringaningiz uchun e’tibor kutishingizga ham shunchalik asosingiz bor. Mukammal hisoblab chiqish ideal ekanligiga shubha yo‘q. Biroq diqqat bilan hisoblashga urinishingizda alohida e’tiborga sazovor hech narsa yo‘q. Bunga urinmaslik g‘oyatda ahmoqlik bo‘lardi, chunki har qanday xato sizga ko‘ngilsizlik tug‘diradi. Xuddi shundayin har bir axloqiy qilmish, ehtimol boshqalar uchun va so‘zsiz siz uchun ko‘ngilsizliklar keltirib chiqaradi. “Ideal” va “idealizm” o‘rniga qoidalar va itoat haqida gapirayotganimizda, biz bu bilan o‘zimizga shu dalillarni eslatayotgan bo‘lamiz.
Endi yana bir qadam olg‘a boraylik. Inson degan mashina ikki yo‘l bilan ishdan chiqishi mumkin. Bittasi odam individlari bir-biridan uzoqlashsa, yoki aksincha, to‘qnashib, aldash va qo‘pollik orqali bir-biriga zarar yetkazsa. Ikkinchisi individning ichida nimadir, ya’ni uning qismlari, xislatlari (masalan, qobiliyatlari, istaklari va sh.k.lar) buzilib, biri ikkinchisiga qarama-qarshi kelsa yoxud bir-biri bilan to‘qnashsa.
Agar siz bizni ma’lum tartibda suzayotgan kemalar ko‘rinishida tasavvur qilsangiz, bu g‘oyani tushunishingiz oson bo‘ladi. Birinchidan, kemalar to‘qnashmasa va bir-birining yo‘lini to‘smasa, ikkinchidan, har bir kema suzishga yaroqli bo‘lib, har birining motori mukammal ishlasagina, suzish muvaffaqiyatli bo‘ladi. Ikkala shart ham bajarilishi zarur. Chunki agar kemalar doim to‘qnashaversa, ular suzishga yaroqsiz bo‘lib qoladi. Boshqa tomondan, agar rullar ishlamasa, ular to‘qnashib ketishi turgan gap. Yoki agar istasangiz, insoniyatni biror musiqa chalayotgan orkestrga o‘xshating. Ijro mos bo‘lishi uchun ikkita qoida zarur. Har bir asbob sozlangan bo‘lishi va umumiy uyg‘unlikni buzmaslik uchun har biri kerakli paytda chalinishi shart.
Lekin siz bilan biz bir narsani hisobga olmabmiz. Flotimiz qayoqqa suzayotgani yoki orkestrimiz qaysi kuyni chalmoqchi bo‘layotganini so‘ramabmiz. Asboblar yaxshi sozlangan bo‘lishi va ulardan har biri kerakli paytda chalinishi mumkin, lekin shunday bo‘lganda ham, agar, musiqachilarga raqs uchun musiqa buyurtma berilgan bo‘lsayu, ular dafn marshini chalishsa ijro muvaffaqiyatli bo‘lmaydi,. Dengizga chiqish qanchalik yaxshi o‘tmasin, u muvaffaqiyatsizlikka uchraydi, toki kemalarning borish porti Nyu-York deb belgilangan holda, ular Kalkuttaga ketib qolishsa.
Axloq me’yorlariga rioya qilish, shunday qilib, quyidagi uchta narsaga bog‘liq. Birinchisi - odamlar orasidagi halol o‘yin va uyg‘un munosabatlar. Ikkinchisi, insonning o‘z ichida tartib o‘rnatishi deb aytish mukin bo‘lgan holat. Nihoyat, uchinchisi inson hayotining umumiy maqsadini; odam nima uchun yaratilganini; flot qaysi yo‘nalishda borishini; orkestrning dirijyori ijro uchun qaysi kuyni tanlaganini aniqlab olish.
Balki siz zamondoshlarimiz deyarli har doim birinchi shartni esda tutishlari hamda ikkinchi va uchinchi shartni unutib qo‘yishlarini payqagandirsiz. Gazetalarda biz millatlar, sinflar va alohida shaxslar o‘rtasida yaxshilik va halol o‘yin uchun kurashayotganimizni yozishayotganida - faqat birinchi shart haqida o‘ylashadi. Odam o‘zi nima qilishni istashi haqida: “Buning hech qanday yomon joyi yo‘q, chunki bu hech kimga zarar qilmaydi” deb gapirayotganda, u faqat birinchi shart haqida o‘ylayotgan bo‘ladi. U faqat qo‘shni kemaga to‘qashib ketmasa bo‘ldi, deya o‘z kemasining ichki holati muhim emas, deb hisoblaydi. Biz axloq haqida o‘ylay boshlaganimizda, birinchi bo‘lib xayolimizga keladigan narsa, bu ijtimoiy munosabatlar ekanligi to‘la tabiiydir. Nega? Chunki, birinchidan, jamiyat axloqiy ahvoli past bo‘lishining oqibati ayon va bu har kuni bizni ezib turadi: bu urush va qashshoqlik, poraxo‘rlik va yolg‘on, yomon ish joyi. Bundan tashqari, birinchi band bo‘yicha bizda boshqa odamlar bilan qarama-qarshilik deyarli bo‘lmaydi. Inson atalmish mavjudotlar halol, xushfe’l bo‘lishi, bir-biriga yordam berishi shartligiga deyarli hamma odamlar, hamma davrlarda (nazariy jihatdan) rozi bo‘lishgan. Biroq, garchi shundan boshlash tabiiy bo‘lsada, shu bilan masalaga nuqta qo‘yildi, deb hisoblash mumkin emas, chunki bu holatda axloq haqida o‘ylashdan ma’no qolmaydi. Toki ikkinchi shartga o‘tmagunimizcha, o‘zimizni o‘zimiz aldayveramiz.
Agar kemalarning o‘zi eski, singan idish kabi bo‘lib, rullari umuman burilmaydigan bo‘lsa, kapitanlardan ular rullarni kemalari bir-biri bilan to‘qnashib ketmaydigan darajada burishini kutib o‘tirish o‘rinlimi? Agar xasislik, qo‘rqoqlik, nojo‘ya tiynat (xarakter) va manmanlik bizga jamiyatdagi xulq-atvor qoidalarini bajarishga xalaqit qilishini bilsak, bu qoidalarni qog‘ozga yozib qo‘yishimizdan nima ma’no bor? Men, bir lahza bo‘lsada, bir fikrni, bizning ijtimoiy va iqtisodiy tizimimizni yaxshilash haqidagi g‘oyadan voz kechishingizni taklif qilayotganim yo‘q. Men faqat toki biz har bir odamning jasorati va beg‘arazligidan tashqari hech narsa, qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, har qanday jamiyatni kerakli tarzda ishlashga majbur qila olmasligini tushunmagunimizcha, axloq haqidagi bu mulohazalarning hammasi shunchaki “ko‘zguda aks etgan oftob nuri” bo‘lib qolaverishini aytmoqchiman. Fuqarolarni jinoyat kodeksini u yoki bu tarzda buzishdan xalos qilish unchalik qiyin emas, aytaylik, poraxo‘rlar va bezorilar tomonidan; ammo toki poraxo‘rlar va bezorilar bor ekan, ular eski o‘yinni davom ettirish uchun yangi so‘qmoqlar topishi xavfi saqlanib qolaveradi. Qonun yordamida odamni yaxshi inson qila olmaysiz. Yaxshi odamlarsiz esa yaxshi jamiyat bo‘lishi mumkin emas. Mana shuning uchun ham biz ikkinchi shartdan qochib qutula olmaymiz.
Menimcha, biz shunda to‘xtab qola olmaymiz. Biz hozir xulq-avtorning olam haqida bir-biriga o‘xshamaydigan tasavvurlariga bog‘liq holda paydo bo‘ladigan turli chiziqlari tarqaladigan o‘sha nuqtaga kelayapmiz. Shu yerda to‘xtash va barcha ongli odamlar rozi bo‘lgan o‘sha me’yorlarga yopishib olish mayli paydo bo‘ladi. Lekin biz shunday qila olamizmi? Din yo haqiqatga mos keladigan yoki adashish bo‘lgan bir qator ta’kidlarni o‘z ichiga olishini esdan chiqarmang. Agar ular haqiqat bo‘lsa, bundan insoniyat floti to‘g‘ri yo‘nalishda ketayotgan-ketmayotganligi borasidagi xulosalar kelib chiqadi, bordiyu xato bo‘lsa, mutlaqo boshqa xulosalar yuzaga keladi. Masalan, boshqa birovga ziyon yetkazmaydigan qilmish yomon xatti-harakat deb hisoblanishi mumkin emasligini ta’kidlayotgan odamga qaytamiz. U birorta ham kemaga shikast yetkazmaslik shartligini juda yaxshi tushunadi. Lekin chin dildan u o‘z kemasi bilan nima qilsa ham, bu faqat uning bir o‘ziga taalluqli deb o‘ylaydi. Biroq masala bu kema uning o‘z mulki ekanligi yoki emasligidadir? Axir, men o‘z ongim va tanamning xo‘jayinimanmi yoki haqiqiy xo‘jayinning oldida hisobotdor bo‘lgan ijarachimanmi, degan savol muhim emasmi? Agar boshqa kimdir meni o‘z maqsadlari uchun yaratgan bo‘lsa, uning oldida javobgarman, faqat o‘zimga tegishli bo‘lganimda, shunday javobgarlik menda bo‘lmasdi.
Davom etamiz: masihiylik har bir odam mangu yashashini bayon qiladi, bu esa yo haqiqat yoki adashishdir. Bundan kelib chiqadiki, agar men qandaydir 70 yil yashaydigan bo‘lsam, unda ko‘p narsalar haqida tashvishlanishim o‘rinli emas, lekin mangu yashaydigan bo‘lsam, ular haqida tashvishlanishim, juda jiddiy tashvishlanishim zarur bo‘ladi. Balki, mening nojo‘ya tiynatim tobora yomonlashib borayotgandir yoki menga xos bo‘lgan hasad doim o‘sib borayotgandiru, bu shunchalik asta-sekin ro‘y berayotgani bois, yetmish yil davomida menda yig‘ilib qolgan, yomon tomonga o‘zgarishlar deyarli sezilmas. Biroq million yil davomida mening kamchiliklarim dahshatli bir narsaga aylanishi mumkin bo‘lardi. Agar masihiylik adashmayotgan bo‘lsa, “do‘zax” mutlaqo to‘g‘ri texnik atama bo‘lib, u million yil davomida mendagi hasad va nojo‘ya tiynat meni qanday holga olib kelishini ko‘rsatadi.
So‘ngra o‘lishga mahkumlik yoki abadiylik muammosi, oxir-oqibatda, totalitarizm yoki demokratiyaning haqligini keltirib chiqaradi. Agar odam faqat yetmish yil yashasa, u holda ming yil mavjud bo‘ladigan davlat yoki millat yoxud sivilizatsiya so‘zsiz, katta qiymatga ega. Lekin agar masihiylik haq bo‘lsa, u holda, shaxs nafaqat muhim, balki muhimroqdir, chunki u mangu bo‘lib, davlat yoki sivilizatsiyaning umri shaxs umrining oldida bir lahza degan gap.
Xullas, agar biz axloq haqida fikrlaydigan bo‘lsak, uchala bo‘lim haqida o‘ylab ko‘rishimizga to‘g‘ri keladi: odamning odamga munosabati, insonning ichki holati va odam bilan uni yaratgan Kuch o‘rtasidagi munosabat haqida. Hammamiz birinchi band haqida bir fikrga kela olamiz. Qarama-qarshiliklar ikkinchi banddan boshlanadi va uchinchi bandga borganimizda, juda jiddiylashadi. Aynan shu yerda masihiycha va masihiy bo‘lmagan axloq o‘rtasidagi asosiy farqlar namoyon bo‘ladi. Kitobning qolgan qismida men masihiycha axloq va masihiylik to‘g‘ri ekanligining dastlabki shart-sharoitlaridan kelib chiqib so‘z yuritmoqchiman. Ana shu asosda men holatni butunligicha taqdim etishga urinib ko‘raman.
Книга на Узбекском языке: - Просто христианство (Льюис Клайв)
К достоинствам книги относятся простота изложения, последовательность и образность.
Льюис часто использует простые и наглядные образы, чтобы объяснить более сложные вещи.
И в то же время он не пытается упростить понятие: «Если мой пример, моя иллюстрация не помогают вам, отбросьте их, не колеблясь».
Нередко Льюиса обвиняют в излишнем либерализме в богословских вопросах.
Сам Льюис говорит, что сущность христианства, о которой он пишет, “можно сравнить с залом, из которого двери открываются в несколько комнат. Если мне удастся привести кого-нибудь в этот зал, моя цель будет достигнута”. Я думаю, что для этой цели книга подходит, как никакая другая.
«Просто христианство» — отличная, талантливейшая книга, которая может дать много ответов неверующему и сильно ободрить уже покаявшегося.
Книга «Просто христианство» это одна из лучших книг мировой литературы о христианстве.
То, о чем говорится в этой книге, послужило материалом для серии радиопередач, а впоследствии было опубликовано в трех отдельных частях под названием «Радиобеседы» (1942), «Христианское поведение» (1943) и «За пределами личности» (1944).
