Matto Muqaddas xushxabar: 9 Bob

MakDonaldning Injil kitobiga o'zbek tilidagi sharhlari

I. Gunohlarni kechirish hokimiyati (9:1−8)

9:1 Gergesaliklar tomonidan rad etilgan Xaloskor Jalila dengizini kesib o‘tib, Nazaretda Uni o‘ldirishga urinishgandan so‘ng, U uchun O‘z shahriga aylangan Kapernaumga keldi (Luqo 4:29−31). Aynan shu yerda U O‘zining eng buyuk mo‘jizalaridan ba’zilarini amalga oshirdi.

9:2 To‘rt kishi oddiy to‘shakda (yoki bo‘yrada) shol bo‘lgan odamni ko‘tarib, Uning huzuriga keldilar. Mark tushuntirishicha, ko‘plab odamlar Isoni tinglagani sababli, ular uyning tomini ochib, Isoning oldiga to‘shakni tushirishga majbur bo‘lishgan (2:1−12).

Iso ularning imonini ko‘rib, sholga: "Dadil bo‘l, o‘g‘lim, gunohlaring kechirildi," - dedi. E’tibor bering, U ularning imonini ko‘rdi. Imon bu odamlarga nogironni Isoning oldiga olib kelishni buyurdi, nogironning imoni esa shifo izlab Isoga intildi. Rabbimiz avvalo uning bu imoniga mukofot berib, gunohlari kechirilganini e’lon qildi. Buyuk Tabib kasallikning sababini alomatlaridan oldin ko‘rsatdi; avval U eng katta ne’matni berdi. Shu o‘rinda savol tug‘iladi: Iso biror odamga najot bermay turib, uni sog‘aytirganmi?

9:3−5 Ba’zi ulamolar Isoning bu odamning gunohlarini kechirganini e’lon qilganini eshitib, uni xayolan kufrda aybladilar. Axir, gunohlarni faqat Xudo kechirishi mumkin, ular esa, albatta, Uni Xudo deb tan olishni istamasdilar! Hamma narsadan xabardor bo‘lgan Rabbimiz Iso ularning fikrlarini o‘qib, imonsizlikka to‘la qalblaridagi yomonlik uchun tanbeh berdi, so‘ng ulardan: "Gunohlaring kechirildi" yoki "tur va yur" deyish osonroqmi, deb so‘radi.

Aslida, ikkalasini ham aytish oson, ammo qaysi birini qilish osonroq? Ikkisi ham insoniy jihatdan imkonsiz, lekin birinchi buyruqning natijalari ko‘rinmas, ikkinchisining natijalari esa darhol ko‘rinadi.

9:6-7 Iso ulamolarga Uning yer yuzida gunohlarni kechirish hokimiyatiga ega ekanligini ko‘rsatish uchun (va shuning uchun Uni Xudo sifatida hurmat qilishlari kerak), ularga ko‘rinadigan mo‘jiza ko‘rsatishga qaror qildi. Sholga qarab: "O‘rningdan tur, to‘shagingni ol-da, uyingga bor," - dedi.

9:8 Uning qo‘lida bo‘yra ko‘tarib uyiga ketayotganini ko‘rgan olomon ikki tuyg‘uni his qildi: qo‘rquv va hayrat. Ular aniq g‘ayritabiiy voqeadan qo‘rqishdi. Xudo odamlarga shunday hokimiyat bergani uchun Unga hamdu sanolar aytishdi. Biroq ular mo‘jizaning asl mohiyatini tushunib yetishmadi. Bemorning ko‘zga ko‘rinadigan davolanishi bu odamning gunohlari kechirilganiga ishontirish uchun amalga oshirilgan - ko‘rinmas mo‘jiza edi. Bundan ular ko‘rganlari Xudo odamlarga bergan hokimiyatni namoyish etish emas, balki Xudoning Rabbimiz Iso Masih timsolida ular orasida hozir bo‘lishini anglashlari kerak edi. Lekin ular buni tushunishmadi.

Ulamolarga kelsak, biz keyingi voqealardan bilamizki, ular o‘z kufr va nafratlarida yanada qattiqroq turdilar.

J. Iso soliqchi Matfeyni chaqiradi (9:9-13)

9:9 Xaloskor atrofida paydo bo‘lgan keskin vaziyat Matfeyning Uning chaqirig‘iga sodda va muloyim javobi bilan vaqtincha yumshadi. Soliq yig‘uvchi yoki bojxona xodimi bo‘lgan u va uning amaldor do‘stlari yahudiylar tomonidan vijdonsizligi, shafqatsiz soliqlar o‘rnatgani va eng muhimi, Isroil ustidan hukmronlik qilgan Rim imperiyasiga xizmat qilgani uchun juda yomon ko‘rilardi. Iso soliq idorasi yonidan o‘tayotganida, Matfeyga: "Ortimdan ergash," - dedi. Matfey darhol javob berdi: u o‘rnidan turib, Isoning haqiqiy shogirdi bo‘lish uchun an’anaviy nopok ishini tashlab, Uning ortidan ergashdi. Kimdir aytganidek: "U foydali ishini yo‘qotdi, lekin taqdirini topdi. U yaxshi daromadni yo‘qotdi, lekin hech qachon orzu qilmagan vazifani topdi." O‘n ikki havoriydan biri bo‘lib, o‘z nomi bilan atalgan Injilni yozish sharafiga muyassar bo‘lgani uning uchun eng so‘nggi mukofot emasdi.

9:10 Bu yerda tasvirlangan ziyofat Matfey tomonidan Iso sharafiga berilgan (Luqo 5:29). Shunday qilib, u Masihni butun xalq oldida e’tirof etdi va Xaloskorni o‘z do‘stlariga tanishtirdi. Tabiiyki, uning mehmonlari soliqchilar va gunohkor deb nom olgan boshqa odamlar edi!

9:11 O‘sha paytlarda kushetkada stolga qarab, yarim yotgan holda ovqatlanish odat tusiga kirgan edi. Farziylar Isoning jamiyatdagi yaramas odamlar bilan muloqot qilayotganini ko‘rib, shogirdlariga borib, "Uni gunohkorlar bilan muloqotda bo‘lganlikda ayblashdi". Albatta, hech bir payg‘ambar gunohkorlar bilan taomlanmas!

9:12 Iso buni eshitib, javob berdi: "Tabibga sog‘lar emas, bemorlar muhtoj." Farziylar o‘zlarini sog‘lom deb hisoblab, Isoga muhtoj ekanliklarini tan olishni istamasdilar. (Aslida esa ular ruhan kasal bo‘lib, davolanishga muhtoj edilar.) Soliqchilar va gunohkorlar esa, aksincha, o‘zlarining haqiqiy ahvollarini bilishni va Masihning najotbaxsh inoyatini izlashni ko‘proq xohlardilar. Shuning uchun ham ayblash o‘rinli edi! Darhaqiqat, Iso gunohkorlar bilan birga ovqatlangan. Agar Iso farziylar bilan birga ovqatlanganida edi, bunday ayblov yanada o‘rinliroq bo‘lardi! Agar Iso biznikiga o‘xshash bu dunyoda gunohkorlar bilan birga ovqatlanmaganida, doimo yolg‘iz ovqatlanishiga to‘g‘ri kelardi. Ammo shu o‘rinda eslatib o‘tish lozimki, U zot gunohkorlar bilan birga taom yegan bo‘lsa-da, zinhor ularning yomon ishlariga izn bermagandi va O‘z guvohligiga putur yetkazmagandi. Faqat fursatdan foydalanib, ularni haqiqatga va muqaddaslikka da’vat etgan edi.

9:13 Farziylarning muammosi shundaki, ular yahudiylik marosimlarini juda aniq bajarishsa-da, qalblari toshbag‘ir, sovuq va shafqatsiz edi. Shu bois Iso ularni jo‘natib, Yahovaning "qurbonlik emas, rahm-shafqat istayman" degan so‘zlarining ma’nosini bilib kelishni buyurdi (Xo‘sheya 6:6 dan iqtibos). Garchi Xudo qurbonliklar tizimini o‘rnatgan bo‘lsa-da, U marosimlar ichki solihlikni almashtirишini istamagan. Xudo marosimparast emas va Unga farziylar sun’iy nazokat bilan bajargan shaxsiy xudojo‘ylikdan uzoq marosimlar yoqmaydi. Ular qonunning harfiga rioya qilishgan, ammo ruhiy yordamga muhtojlarga rahm-shafqat ko‘rsatishmagan. Ular faqat o‘zlariga o‘xshagan o‘zini haq deb biluvchilar bilan muloqot qilishardi. Aksincha, Hazrati Iso ularga: "Men solihlarni emas, gunohkorlarni tavba qilishga chaqirgani keldim", deb aytgan. U rahm-shafqat borasida ham, qurbonlik borasida ham Xudoning irodasini mukammal ado etgan. Xullas, dunyoda solihlar yo‘q, shuning uchun ham U barcha odamlarni tavbaga chaqirgani keldi. Biroq bunda shunday fikr bor: Uning da’vati faqat o‘zini gunohkor deb tan olganlar uchungina ta’sirli bo‘lgan.

U farziylar kabi mag‘rur, o‘zini haq deb biluvchi va tavba qilmaydigan kishilarga shifo bera olmaydi.

K. Isodan ro‘za haqida so‘rashmoqda (9:14−17)

9:14 O‘sha paytda Yahyo cho‘mdiruvchi qamoqqa olingan bo‘lsa kerak. Uning shogirdlari bir muammo bilan Isoning oldiga kelishdi. Ularning o‘zlari ko‘p ro‘za tutishardi, Isoning shogirdlari esa ro‘za tutishmasdi. Nima uchun?

9:15 Rabbimiz ularga misol keltirib javob berdi. U Kuyov edi, Uning shogirdlari esa to‘y ziyofatidagi mehmonlar edilar. U ular bilan birga ekan, ularga g‘am-alam belgisi sifatida ro‘za tutishga hojat yo‘q edi. Ammo U ulardan olinganida, shogirdlari ro‘za tutadilar. U o‘limi va dafni paytida hamda samoga ko‘tarilganidan so‘ng shogirdlari bilan jismonan birga bo‘lmagan. Garchi Isoning so‘zlariga ko‘ra, bizga ro‘za tutish buyurilmagan bo‘lsa-da, U ro‘za tutishni Kuyovning qaytishini kutayotganlar uchun ma’qul mashq sifatida tasdiqlagan.

9:16 Yahyoning shogirdlari ko‘targan savol Isoga Yahyo bir qonun zamonining tugashini belgilab, yangi inoyat asrini e’lon qilganini aytish kerakligini ko‘rsatdi. Masih qonun va inoyat tamoyillarini aralashtirib bo‘lmasligini ko‘rsatdi. Qonunni marhamat bilan qo‘shishga urinish eski kiyimni yamash uchun yangi, kirishib ketmagan mato bo‘lagidan foydalanishga o‘xshaydi. Yuvilganda kirishib, eski matodan ajralib ketadi. Natijada yoriq avvalgidan ham yomonroq bo‘ladi. Gabelin haqli ravishda ta’kidlaydi:

"Muruvvat va Xushxabarni tan olib, qonunni saqlashga urinayotgan va qonunga ko‘ra solihlikni rag‘batlantirаyotgan yahudiycha masihiylik o‘tmishda butlarga sig‘ingan soxta Isroildan ham Xudo nazdida jirkanch ko‘rinadi." (Gaebelein, Matthew, 193-bet)

9:17 Bu aralashmani eski meshlarga quyilgan yosh sharobga ham o‘xshatish mumkin. Yosh sharobning bijg‘ishidan hosil bo‘lgan bosim eski meshlarni yirtib yuboradi, chunki ular allaqachon cho‘zilish xususiyatini yo‘qotgan. Xushxabarning hayoti va erkinligi marosimchilik qobig‘ini yemiradi.

Masihiylik davrining kelishi muqarrar ravishda o‘zgarishlarni keltirib chiqarardi.

Masih keltirgan quvonchni Eski Ahd shakllari va marosimlari bilan uyg‘unlashtirib bo‘lmaydi. Butunlay yangi tartib bo‘lishi kerak. Pettingil buni shunday izohlaydi:

"Shunday qilib, Shoh O‘z shogirdlarini eski... va yangi narsalarni aralashtirib yuborishdan ogohlantirdi... Shunday bo‘lsa-da, masihiy dunyosida aynan shunday qilindi. Yahudiylik hamma joyda masihiy jamoatlari orasida qabul qilindi va eski kiyimlarga "masihiylik" yorlig‘i yopishtirildi. Natijada, tartibsiz aralashma paydo bo‘ldi: na yahudiylik, na masihiylik, balki tirik Xudoga bo‘lgan e’tiqodni o‘lik amallar bilan almashtirish. Marhamat tufayli najotning yosh sharobi qonunchilik eski meshlariga quyildi va buning oqibati nima bo‘ldi? Mana bunday: meshlar yorilib, yirtilib ketadi, sharob esa to‘kiladi va bu qimmatbaho hayotbaxsh qultumlarning katta qismi yo‘qoladi. Qonun o‘zining qo‘rqinchli kuchini yo‘qotdi, chunki u marhamat bilan aralashib ketdi, marhamat esa o‘zining go‘zalligi va xususiyatini yo‘qotdi, chunki u qonun amallari bilan aralashib ketdi." (W. L. Pettingill, "Matto kitobidan oddiy tadqiqotlar," 111−112-betlar)

L. Tuzalmas bemorlarni davolash va o‘liklarni tiriltirish qudrati (9:18−26)

9:18−19 Isoning qonunni o‘zgartirish haqidagi mulohazalarini qizi hozirgina vafot etgan, qayg‘udan aqldan ozgan sinagoga boshlig‘i to‘xtatdi. (Rus tilidagi matnda "hozir o‘layapti" deyilgan.)

U Rabbimiz oldida tiz cho‘kib, Undan kelishini va qizini hayotga qaytarishini yolvorib so‘radi. Uning xatti-harakati g‘ayritabiiy edi: sinagoga boshlig‘i Isodan yordam so‘rardi! Yahudiy rahbarlarining ko‘pchiligi o‘z hamkasblarining masxarasi va nafratidan qo‘rqardi. Iso uning imonini qadrladi va shogirdlari bilan o‘sha boshliqning uyiga yo‘l oldi.

9:20 Yana bir to‘siq! Bu safar o‘n ikki yildan beri qon ketishidan azob chekayotgan ayol edi. Bunday aralashuvlar Isoni hech qachon bezovta qilmagan; U doimo vazmin, samimiy va yordam berishga tayyor edi.

9:21−22 Tibbiyot fani bu ayolga yordam bera olmadi; aslida uning ahvoli yomonlashdi (Mark 5:26). U juda muhtoj holatda Isoni uchratdi yoki hech bo‘lmaganda uni olomon qurshovida ko‘rdi. Uning shifo berishiga ishongan ayol olomon orasidan o‘tib, kiyimining etagiga qo‘l tekkizdi. Haqiqiy e’tiqod hech qachon Uning e’tiboridan chetda qolmaydi. U o‘girilib, ayolning shifo topganini e’lon qildi. O‘n ikki yil ichida birinchi marta ayol sog‘ayganini his qildi.

9:23−24 Hikoya yana qizi vafot etgan sinagoga boshlig‘iga qaytadi. Iso uyga yaqinlashganda, yollanma yig‘loqi ayollar, kimdir aytganidek, "sun’iy qayg‘u"da yig‘lashardi. U xonani hozir bo‘lganlardan bo‘shatishni buyurdi, shu bilan birga qiz o‘lmaganini, balki uxlayotganini e’lon qildi. Ba’zi Muqaddas Kitob tadqiqotchilarining fikricha, Rabbimiz "uxlayapti" so‘zini ko‘chma ma’noda qo‘llab, "o‘lim" so‘zini nazarda tutgan. Biroq, boshqalarning fikricha, qiz komada bo‘lgan. Bunday talqin Isoning uni tiriltirish qobiliyatini rad etmaydi; lekin u Iso o‘lmagan qizni tiriltirgandek ko‘rsatish uchun juda halol ekanligini ta’kidlaydi. Ser Robert Anderson bu fikrni qo‘llab-quvvatladi. U, otasi va boshqalar qizning o‘lganini aytishganini, ammo Iso "Yo‘q" deganini ta’kidladi.

9:25−26 Har holda, Rabbimiz qizning qo‘lidan ushladi va mo‘jiza sodir bo‘ldi: u o‘rnidan turdi. Bu mo‘jiza haqidagi xabar o‘sha atrofga tarqalishi uchun ko‘p vaqt ketmadi.

M. Ko‘rish qobiliyatini berish qudrati (9:27−31)

9:27−28 Iso sinagoga boshlig‘ining uyidan chiqqanida, ikki ko‘zi ojiz Unga ergashib, ko‘rish qobiliyatini tiklashini so‘rab yolvordi. Tabiiy ko‘rish qobiliyatidan mahrum bo‘lgan bu ikki kishining ruhiy ko‘rish qobiliyati o‘tkir edi. Ular Isoni Dovudning O‘g‘li deb atab, Uni uzoq kutilgan Masih va Isroilning haqiqiy Shohi ekanini tan olishdi. Ular Masih kelganida, Uning vakolatlaridan biri ko‘rlarga ko‘rish qobiliyati berish bo‘lishini bilishardi (Ishayo 61:1, RSV ga havola). Iso ularning imonini sinab: "Buni qila olishimga ishonasizlarmi?" deb so‘raganida, ular ikkilanmay: "Ha, Rabbimiz," deb javob berishdi.

9:29−30 Shunda buyuk Shifokor ko‘zi ojizlarning ko‘zlariga tegib, ularni o‘z imonlariga ko‘ra ko‘ra olishlariga ishontirdi. Shu zahoti ikkovining ham ko‘zlari butunlay tuzaldi. Inson: "Ko‘rmoq - ishonmoqdir" deydi. Xudo esa: "Ishonmoq - ko‘rmoqdir" deydi. Iso Marfaga: "Senga aytmadimmi, agar imon keltirsang, Xudoning ulug‘vorligini ko‘rasan?" dedi (Yuhanno 11:40). Ibroniylar kitobining muallifi: "Imon bilan anglaymiz..." deb yozgan (11:3), havoriy Yuhanno esa: "Buni sizlarga, imon keltirganlar... bilishingiz uchun yozdim" deb yozgan (1 Yuhanno 5:13). Xudo avval mo‘jizalarni talab qiladigan bunday e’tiqoddan norozi. U shunchaki Xudo bo‘lgani uchun Unga ishonishimizni istaydi. Nega Iso shifo topganlarga bu mo‘jiza haqida hech kimga aytmaslikni qat’iy buyurdi? Matto 8:4 ga asoslanib, U O‘zini shoh qilish uchun bevaqt harakatni qo‘zg‘atishni istamaganini taxmin qilish mumkin. Xalq hali imon keltirmagan edi; ular qayta tug‘ilmaguncha U ular ustidan hukmronlik qila olmasdi. Bundan tashqari, Iso foydasiga qo‘zg‘olon yahudiylarga Rim hukumati tomonidan dahshatli qasos keltirishiga sabab bo‘lishi mumkin edi. Shuningdek, Rabbimiz Iso Shoh sifatida hukmronlik qilishdan oldin xochga mixlanishi kerak edi. Uning Golgofaga boradigan yo‘lini to‘sgan har qanday narsa Xudoning oldindan belgilagan rejasini o‘zgartirib yuborgan bo‘lardi. U to ular yuqoridan tug‘ilmagunlaricha ular ustidan hukmronlik qila olmaydi. Bundan tashqari, Iso foydasiga inqilobiy qo‘zg‘olon yahudiylarga Rim hukumati tomonidan dahshatli qasosga olib kelishi mumkin edi. Bundan tashqari, Hazrati Iso Shoh sifatida hukmronlik qilishdan oldin xochga mixlanishi kerak edi.

9:31 Ko‘rish qobiliyati tiklanganidan nihoyatda minnatdor bo‘lgan bu ikki kishi mo‘jizaviy shifo topganliklarini e’lon qilishdi. Garchi biz ularga achinishni yoki hatto ularning his-tuyg‘ularga to‘la guvohliklaridan hayratlanishni istasak-da, ularning itoatsizligi muqarrar ravishda yaxshilikdan ko‘ra ko‘proq zarar keltirdi, ehtimol, odamlar orasida Ruh bilan emas, balki yuzaki qiziqish uyg‘otdi. Hatto eng samimiy minnatdorchilik bildirish istagi ham itoatsizlikni oqlash uchun asos bo‘la olmaydi.

N. Og‘iz ochish hokimiyati (9:32−34)

9:32 Avval Iso o‘likka jon berdi, so‘ng ko‘rga ko‘rish qobiliyatini, endi esa soqovga so‘zlash qobiliyatini berdi. Bu yerda biz mo‘jizalarning ma’lum bir tartibini ko‘rishimiz mumkin: avval hayot, keyin aql, so‘ng guvohlik.

Yovuz ruh bu odamni soqov qilib qo‘ygan edi. Kimdir jin urgan bu odamni Isoning oldiga olib kelish uchun juda g‘amxo‘rlik qildi. Boshqalarni Iso huzuriga yetaklab kelishda Uning quroli bo‘lgan o‘sha olijanob noma’lum kishilarni Xudo yorlaqasin!

9:33 Jin haydab chiqarilishi bilanoq, soqov gapira boshladi. Shubhasiz, bu odam o‘zining qayta tiklangan nutq qobiliyatining butun kuchini xizmat qilishga va uni shunchalik marhamat ko‘rsatib davolagan Zot haqida guvohlik berishga sarflagan, deb o‘ylashimiz mumkin. Oddiy xalq Isroilda misli ko‘rilmagan mo‘jizalar sodir bo‘layotganini anglardi.

9:34 Farziylar esa, Iso jinlarni jinlar hukmdorining kuchi bilan quvib chiqaradi, deb e’tiroz bildirdilar. Keyinchalik Iso bu ayblovni kechirilmas gunoh deb atadi (12:32). U Muqaddas Ruh orqali amalga oshirilgan mo‘jizalarni shayton hokimiyatiga bog‘lash Muqaddas Ruhga qarshi kufr edi. Boshqalar Isoning shifo beruvchi teginishidan baraka topayotgan bir paytda, farziylar ruhan o‘lik, ko‘r va soqov bo‘lib qolaverdilar.

VI. MESSIYANING HAVORIYLARI ISROILGA YUBORILDI (9:35 — 10:42)

A. O‘roqchilarga ehtiyoj (9:35−38)

9:35 Shu oyatdan boshlab uchinchi Jalila sayr-sayohati deb ataluvchi davr boshlanadi. Iso shahar va qishloqlarni aylanib, Shohlik Xushxabarini va’z qilardi: U Isroilning Shohi ekani va agar xalq tavba qilib, Uni Shoh sifatida tan olsa, U ularga hukmronlik qilishini tushuntirardi. O‘sha paytda Isroilga Shohlik samimiy ravishda taklif qilingan edi. Agar Isroil uni qabul qilganida nima bo‘lardi? Muqaddas Kitob bu savolga javob bermaydi. Biz shuni bilamizki, Xudo barcha asrlarda gunohkorlarni oqlashi mumkin bo‘lgan adolatli asosni yaratish uchun Masih baribir o‘lishi kerak edi.

Iso ta’lim berib va’z qilar ekan, odamlardagi har qanday kasallik va dardni davolardi.

Mo‘jizalar Masihning birinchi kelishini o‘zining kamtarona mehr-shafqati bilan tavsiflaganidek, ular Uning ikkinchi kelishini buyuk qudrat va ulug‘vorlik bilan belgilaydi (Ibroniylar 6:5 - "kelajak davrning kuchlari").

9:36 U charchagan va nochor Isroil xalqi ommasiga qaraganida, ularni cho‘ponsiz qo‘ylar kabi ko‘rdi. Uning rahm-shafqatga to‘la ulkan qalbi ularga achinish bilan to‘ldi. Eh, qaniydi biz halok bo‘layotgan va o‘layotganlarning iztiroblari va ruhiy holati haqida ko‘proq bilsak. Biz doimo shunday ibodat qilishimiz kerak: Najotkorim qanday qaragan bo‘lsa, men ham bu olomonga shunday qarashimga imkon ber, toki ko‘zlarim yoshdan xiralashguncha; menga bu adashgan qo‘ylarga hamdardlik bilan qarashga va Uni sevganim uchun ularni sevishga imkon ber.

9:37 Ma’naviy hosil yig‘ishning ulkan ishini bajarish kerak edi, lekin ishchilar oz edi. Bu muammo hozirgacha saqlanib qolganga o‘xshaydi: ehtiyojlar doim ishchi kuchidan ko‘proq.

9:38 Rabbimiz Iso shogirdlariga hosil Egasidan O‘z hosiliga ishchilarni yuborishni so‘rashni buyurdi. E’tibor bering, bu yerda ehtiyoj emas, chaqiriq yangraydi. Ishchilar yuborilmaguncha ketmasliklari kerak.

Masih, Xudoning O‘g‘li,

Meni tun yerlariga yubordi,

Meni bu ishga bag‘ishladi

Uning teshilgan qo‘llari.

(Jerard Terstigen)

Iso hosil Egasining kimligini aniq aytmaydi. Ba’zilar buni Muqaddas Ruh deb hisoblaydi. 10:15-oyatda Isoning O‘zi shogirdlarini yuborayotgani shuni ko‘rsatadiki, U O‘zi dunyoni Xushxabar bilan ta’minlash uchun ibodat qilishimiz kerak bo‘lgan Zotdir.