1 Iso Ma’baddan chiqib ketayotganda, shogirdlari Uning yoniga kelib, diqqatini Ma’badning binolariga qaratdilar.
2 Iso ularga dedi: “Bularning hammasini ko‘ryapsizmi? Sizlarga chinini aytayin: bular vayron bo‘ladi. Bironta tosh o‘z joyida qolmaydi.”
3 Iso bir O‘zi Zaytun tog‘ida o‘tirganda, shogirdlari Uning yoniga kelib, so‘rashdi: “Bizlarga ayting–chi, bu hodisalar qachon yuz beradi? Sizning kelishingizni va oxirzamon yaqinlashganini nimadan bilsak bo‘ladi?”
4 Iso ularga shunday javob berdi: “Ehtiyot bo‘linglar, hech kim sizlarni yo‘ldan ozdirmasin!
5 Chunki ko‘pchilik o‘zlarini Mening nomim bilan atab: “Men Masihman”, — deb bir qancha odamni yo‘ldan ozdiradilar.
6 Sizlar urush haqidagi xabarlarni va mish–mishlarni eshitasizlar. Biroq cho‘chimanglar! Bular sodir bo‘lishi shart, ammo bu hali oxiri degani emas.
7 Xalq xalqqa qarshi, shohlik shohlikka qarshi ko‘tariladi. Ayrim joylarda qahatchilik va zilzilalar bo‘ladi.
8 Bularning hammasi to‘lg‘oq azoblarining boshlanishiga o‘xshaydi.
9 O‘shanda sizlarni qiynash va o‘ldirish uchun tutib beradilar. Mening nomim tufayli hamma xalqlar sizlardan nafratlanadi.
10 Shunda ko‘plar imondan qaytadi, ular bir–birini sotib, bir–biridan nafratlanadi.
11 Ko‘p soxta payg‘ambarlar paydo bo‘ladi, ular ko‘plarni yo‘ldan uradi.
12 Yomonlik ko‘paygani uchun odamlar orasida mehr–oqibat yo‘qoladi.
13 Lekin oxirigacha bardosh bergan najot topadi.
14 Osmon Shohligi to‘g‘risidagi Xushxabar butun dunyo bo‘ylab va’z qilinadi, hamma xalqlar uni eshitadi. Shundagina oxirzamon keladi.”
15 “Doniyor payg‘ambar aytganiday ko‘p harom– xarish ishlarga sabab bo‘ladigan makruh bir narsaning muqaddas joyda turganini ko‘rganingizda (o‘qigan o‘zi tushunsin!),
16 Yahudiyada bo‘lganlar tog‘larga qochishsin.
17 Tomning ustida bo‘lganlar uyidan biron narsa olish uchun pastga tushmasin.
18 Dalada bo‘lganlar esa to‘nini olgani qaytib kelmasin.
19 U kunlarda homilador va emizikli ayollarning holiga voy!
20 Qochishingiz qishga yoki Shabbat kuniga to‘g‘ri kelmasligi uchun iltijo qilinglar.
21 Chunki o‘sha vaqtda shunday azob– uqubatlar bo‘ladiki, dunyo yaratilgandan to hozirgacha bunaqasi bo‘lmagan va qaytib sodir bo‘lmaydi.
22 Lekin tanlangan odamlar uchungina u kunlar qisqartiriladi. Agar o‘sha kunlar qisqartirilmaganda edi, hech bir jonzot omon qolmasdi.
23 Agar o‘shanda kimdir sizlarga: “Masih mana bu yerda” yoki: “Ana u yerda”, — deb aytsa, ishonmanglar.
24 Chunki soxta masihlar va soxta payg‘ambarlar paydo bo‘lib, iloji bo‘lsa, tanlangan odamlarni ham yo‘ldan ozdirish uchun buyuk alomatu mo‘jizalar ko‘rsatadilar.
25 Mana, Men sizlarga oldindan aytib qo‘ydim.
26 Shunday qilib, agar ular sizlarga: “Qaranglar! U sahroda!” deb aytsalar, bormanglar. Agar ular: “U yashirin joyda”, deb aytsalar, ishonmanglar.
27 Chunki Inson O‘g‘li kelganda, Uni hamma ko‘radi. U sharqdan g‘arbga qadar butun osmonni yoritib yuborgan chaqmoqday bo‘ladi.
28 Kalxatlar to‘plangan joyda murda bo‘lishini hamma biladi. Mening kelishim ham shu singari hammaga ayon bo‘ladi.
29 O‘sha kunlardagi azob–uqubatlar o‘tishi bilanoq, Quyosh qorayadi, oyning nuri so‘nadi. Osmondan yulduzlar qulab tushadi, Samoviy kuchlar larzaga keladi.
30 O‘shanda Inson O‘g‘lining alomati osmonda namoyon bo‘ladi. Yer yuzidagi barcha qabilalar qayg‘uradi. Shunda hamma odam Inson O‘g‘lini ko‘radi. Inson O‘g‘li qudratga va buyuk ulug‘vorlikka burkanib, bulutlarda keladi.
31 Karnayning baland sadosi ostida U farishtalarini yerning to‘rt tomoniga yuboradi. Ular dunyoning bir burchagidan boshqa burchagigacha tanlangan odamlarni to‘plab olishadi.”
32 “Anjir daraxtidan saboq olinglar: uning shoxlari ko‘karib barg chiqarayotganda, yoz yaqinlashganini bilasizlar.
33 Shu singari, mana bu voqealar sodir bo‘lganda, bilingki, o‘sha vaqt yaqinlashib qolgan, ostonangizda turibdi.
34 Sizlarga chinini aytayin: bu nasl o‘tmasdanoq, bularning hammasi sodir bo‘ladi.
35 Yeru osmon yo‘q bo‘lib ketadi, ammo Mening so‘zlarim kuchda qoladi.
36 O‘sha kun va soat haqida Otamdan boshqa hech kim bilmaydi. O‘g‘il ham, osmondagi farishtalar ham bilmaydilar.
37 Nuh payg‘ambar davrida qanday bo‘lgan bo‘lsa, Inson O‘g‘li kelishida ham shunday bo‘ladi.
38 To‘fongacha bo‘lgan davrda odamlar yeb–ichardilar, uylanib, turmushga chiqardilar. Nuh kemaga kirgunga qadar hayot shu zaylda davom etardi.
39 To‘fon kelib, ularning hammasini yuvib ketmaguncha, ular hamma narsadan bexabar edilar. Inson O‘g‘li kelganda ham xuddi shunday bo‘ladi.
40 O‘shanda ikki kishi dalada bo‘ladi, biri olinadi, biri qoldiriladi.
41 Tegirmon tortayotgan ikki ayol bo‘ladi, biri olinadi, biri qoldiriladi.
42 Shuning uchun hushyor bo‘linglar. Men — Rabbingiz qaysi kuni kelishimni sizlar bilmaysizlar.
43 Ammo shuni bilib qo‘yingki, agar uy egasi tunning qay paytida o‘g‘ri kelishini bilganda edi, u uyg‘oq o‘tirib, o‘g‘rining uyga buzib kirishiga yo‘l qo‘ymagan bo‘lardi.
44 Shunga o‘xshab, sizlar ham tayyor turinglar, chunki Inson O‘g‘li sizlar kutmagan vaqtda keladi.”
45 “Ishonchli va dono xizmatkor kim? Xo‘jayin bunday odamni boshqa xizmatkorlariga boshliq qilib qo‘yadi, ularga o‘z vaqtida ovqat tarqatishni unga topshiradi.
46 Xo‘jayin uyga qaytganda o‘sha xizmatkorini yumush ustida ko‘rsa, xizmatkor naqadar baxtli!
47 Sizlarga chinini aytay: xo‘jayin o‘sha xizmatkorini butun mulki ustidan boshqaruvchi qilib qo‘yadi.
48 Bordi–yu, u xizmatkor yomon bo‘lib, ko‘nglida: “Xo‘jayinim hali beri qaytib kelmaydi”, — deb,
49 boshqa xizmatkorlarni ura boshlasa va sharobxo‘rlar bilan yeb–ichsa,
50 xizmatkor kutmagan kunda, o‘ylamagan soatda xo‘jayini kelib qoladi.
51 U xizmatkorining jazosini berib, boshiga ikkiyuzlamachilarning kunini soladi. Shunda xizmatkor qattiq pushaymon bo‘lib, fig‘on chekadi.”
Matto Muqaddas xushxabar: 24 Bob
MakDonaldning Injil kitobiga o'zbek tilidagi sharhlari
XIII. SHOHNING ZAYTUN TOG‘IDAGI NUTQI (24-25-boblar)
24 va 25-boblar "Zaytun nutqi" deb nomlanadi, chunki bu muhim xabar Zaytun tog‘ida aytilgan. Bu nutq to‘liq payg‘ambarona xususiyatga ega bo‘lib, buyuk azob-uqubat davri va Rabbimizning ikkinchi kelishiga ishora qiladi. Asosan, lekin to‘liq emas, u Isroil xalqiga taalluqli. Voqea joyi, shubhasiz, Falastin; masalan, "o‘shanda Yahudiyadagilar tog‘larga qochsinlar" (24:16). Atrofdagi vaziyat aniq yahudiylarniki; masalan, "qochishingiz shanba kuniga to‘g‘ri kelmasligi uchun ibodat qilinglar" (24:20). Tanlanganlar haqidagi so‘zlarni (24:22) Xudoning cherkovni emas, yahudiylarni tanlashi sifatida tushunish kerak. Agar bu yerda cherkovning tasvirini izlasak, uni ushbu nutqning hech bir bashorati yoki masalida topa olmaymiz.
A. Iso ma’badning vayron bo‘lishini bashorat qiladi (24:1−2)
Bu nutq Isoning ma’baddan chiqib ketayotgani haqidagi ma’noli bayonot bilan boshlanadi. Uning harakat yo‘nalishi alohida ahamiyatga ega, ayniqsa U hozirgina aytgan so‘zlarini hisobga olsak: "...uyingiz tashlandiq qoladi" (23:38). Bu, Hizqiyo payg‘ambarning ma’badni tark etayotgan ulug‘vorlikni tasvirlaganini eslatadi (Hizqiyo 9:3; 10:4; 11:23).
Shogirdlar Rabbimiz ham ular bilan birga ma’bad me’morchiligining go‘zalligidan hayratda qolishini istashardi. Ularni abadiy emas, o‘tkinchi narsalar qiziqtirar, mohiyatdan ko‘ra ko‘proq tashqi ko‘rinish jalb qilardi. Iso bu bino butunlay vayron bo‘lishi va tosh ustida tosh qolmasligini ogohlantirdi. Tit ma’badni saqlab qolishga urindi, ammo uning askarlari binoni yoqib yuborishdi va shu bilan Masihning bashoratini amalga oshirdilar. Olov oltin bezaklarni eritganda, suyuq metall toshlar orasiga oqib kirdi; uni olish uchun askarlar Rabbimiz bashorat qilganidek, toshma-tosh ko‘chirishga majbur bo‘ldilar. Bu jazo milodiy 70-yilda, Tit boshchiligidagi rimliklar Quddusni qamal qilganda sodir bo‘ldi.
B. Buyuk azob-uqubatning birinchi yarmi (24:3−14)
24:3 Iso Zaytun tog‘iga chiqqach, shogirdlari yolg‘iz Uning oldiga kelib, uchta savol berishdi:
1. Bu qachon amalga oshadi, ya’ni ma’bad qachon vayron bo‘ladi?
2. Uning kelishining belgisi nima, ya’ni Shohlikni o‘rnatish uchun yer yuziga qaytishidan oldin qanday g‘ayritabiiy hodisalar sodir bo‘ladi?
3. Zamonning oxirining belgisi nima, ya’ni Uning shonli hukmronligi oldidan zamonning oxiridan darak beruvchi nima? (Ikkinchi va uchinchi savollar mohiyatan bir xil.)
Ushbu yahudiy shogirdlarning fikrlari doimo Masihning yer yuzidagi ulug‘vor zamoni atrofida aylanganini yodda tutishimiz kerak. Ular Masihning cherkov uchun kelishini o‘ylamasdilar. Ular Iso kelishining bu bosqichi haqida juda oz bilishardi, hatto hech narsa bilmasdilar ham. Ular Uning kelishi qudrat va shon-shuhrat bilan bo‘lib, dushmanlarini yo‘q qilish va bu dunyoni boshqarish uchun bo‘lishini kutishardi.
Shuningdek, ular dunyoning oxiri ("Qirol Yoqub tarjimasi"dagi kabi) haqida emas, balki zamonning oxiri (yunoncha aion) haqida gapirayotganlarini aniq tushunishimiz kerak.
Birinchi savollariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob berilmadi. Ehtimol, Qutqaruvchi milodiy 70-yildagi Quddus qamalini (Luqo 21:20−24) oxirgi kunlarda sodir bo‘ladigan qamal bilan birlashtirgan. Bashoratlarni o‘rganar ekanmiz, biz ko‘pincha Xudovand ularning dastlabki, qisman bajarilishidan keyingi, to‘liq bajarilishiga deyarli sezilmay o‘tishini ko‘ramiz.
Ikkinchi va uchinchi savollarga ushbu bobning 4−44-oyatlarida javob berilgan. Bu oyatlar Masihning shonli kelishidan oldingi yetti yillik buyuk azob-uqubat davrini tasvirlaydi. Dastlabki uch yarim yil 4-14-oyatlarda tasvirlangan. Oxirgi uch yarim yil, ya’ni buyuk azob-uqubat va Yoqub uchun musibatli davr (Yeremiyo 30:7) yer yuzida yashovchilar uchun misli ko‘rilmagan azob-uqubatlar davri bo‘ladi.
Buyuk azob-uqubatning birinchi yarmini tavsiflovchi sharoitlarning ko‘pi insoniyat tarixida qisman amalga oshgan, ammo muhokama qilinayotgan davrda ular yanada kuchliroq namoyon bo‘ladi.
Cherkovdagilarga azob-uqubat va’da qilingan edi (Yuhanno 16:33), ammo u Xudoning O‘g‘lini rad etgan dunyoga yog‘iladigan azob-uqubatdan juda farq qiladi.
Biz ishonchimizki, Xudoning g‘azab kuni kelishidan oldin (1 Salonikaliklarga 4:13−18) cherkov dunyodan olinadi (1 Salonikaliklarga 1:10; 5:9; 2 Salonikaliklarga 2:1-12; Vahiy 3:10).
24:4−5 Buyuk qayg‘uning birinchi yarmida ko‘plab odamlarni aldashga muvaffaq bo‘ladigan soxta Masihlar paydo bo‘ladi. Turli xil e’tiqodlarning tez tarqalishi bunga kirish bo‘lishi mumkin, ammo hali to‘liq amalga oshish emas. Bu aldamchi din peshvolari o‘zlarini Masih deb ko‘rsatadigan yahudiylar bo‘ladi.
24:6−7 Urushlar va urush ovozalari ham bo‘ladi. Xalq xalqqa, shohlik shohlikka qarshi bosh ko‘taradi. Bu bugun amalga oshayotgandek tuyulishi mumkin, ammo biz ko‘rayotgan narsalar kelajakda bo‘ladigan voqealarga nisbatan hech narsa emas. Aslida, Xudoning rejasidagi keyingi voqea Jamoatning ko‘tarilishidir (Yuhanno 14:1−6; 1Korinfliklarga 15:51−57). Ungacha amalga oshishi kerak bo‘lgan birorta bashorat yo‘q. Jamoat olib ketilgandan so‘ng, Xudoning bashorat soati ishga tushadi va bu voqealar tez orada o‘zini namoyon qiladi. Yer yuzining turli joylarida ocharchilik, vabo va zilzilalar sodir bo‘la boshlaydi. Bugungi kunda aholining keskin o‘sishi tufayli dunyo hukumatlari ocharchilik belgilaridan xavotirda, ammo bu ocharchilik urushlar tufayli oziq-ovqat ta’minotidagi uzilishlar bilan yanada kuchayadi.
Nafaqat hozir sodir bo‘layotgan, balki kutilayotgan zilzilalar ham tobora ko‘proq e’tiborni tortmoqda. Yana shuni ta’kidlash joizki, hozirgi zilzilalar Najotkorimiz so‘zlarining to‘liq bajarilishiga ishora, xolos.
24:8 8-oyatda bu davr dard chekishning boshlanishi, ya’ni Masih-Podshoh davrida yangi tartibga olib keladigan tug‘ruq azobining boshlanishi ekanligi aniq ko‘rsatilgan.
24:9−10 Sodiq masihiylar buyuk qayg‘u paytida og‘ir sinovlarni boshdan kechirishadi. Xalqlar Masihga sodiq bo‘lganlarga qarshi yanada kuchliroq nafrat kampaniyasini boshlaydilar. Ular nafaqat diniy va fuqarolik sudlarida hukm qilinadi (Mark 13:9), balki voz kechishdan bosh tortganlarning ko‘pchiligi hayotdan mahrum etiladi. Imondorlar xizmatning barcha davrlarida bunday sinovlardan o‘tganliklari sababli, bu 144 000 yahudiy imondorlarga tegishli bo‘lib, ular bu davrda alohida xizmat qilishlari kerak, deb taxmin qilish mumkin.
Ko‘pchilik azob chekishni va o‘lishni istamay, chekinishni afzal ko‘radi. Oila a’zolari o‘z qarindoshlari ustidan chaqimchilik qilib, ularni shafqatsiz ta’qibchilar qo‘liga topshiradilar.
24:11 Ko‘plab soxta payg‘ambarlar paydo bo‘lib, ko‘p odamlarni yo‘ldan ozdiradi. Ularni 5-oyatda aytilgan soxta Masihlar bilan adashtirmaslik kerak. Soxta payg‘ambarlar o‘zlarini Xudoning jarchilari qilib ko‘rsatadilar. Ularni ikki xususiyatdan tanib olish mumkin: ularning bashoratlari har doim ham amalga oshmaydi va ularning ta’limoti har doim odamlarni haqiqiy Xudodan uzoqlashtiradi. Soxta payg‘ambarlar haqidagi eslatma buyuk qayg‘u asosan yahudiylarga tegishli ekanini yana bir bor tasdiqlaydi. Soxta payg‘ambarlar Isroil xalqiga xosdir; jamoatda xavf soxta o‘qituvchilardan keladi (2 Butrus 2:1).
24:12 Qonunsizlikning ko‘payishi bilan insoniy mehr-muhabbat tobora kamayib boradi. Mehr-muhabbatsiz xatti-harakatlar odatiy holga aylanadi.
24:13 "Oxirigacha bardosh bergan qutuladi". Albatta, bu o‘sha paytda inson ruhlari faqat ularning sabr-toqati tufayli najot topadi degani emas; Muqaddas Kitobda najot har doim Masihning o‘rnini bosuvchi o‘limi va Uning tirilishiga bo‘lgan ishonch orqali olinadigan Xudoning inoyat in’omi sifatida taqdim etiladi. Bu, shuningdek, barcha chidaganlar jismoniy azob-uqubatlardan qutulishini anglatmaydi; biz allaqachon ko‘plab imondorlar o‘ldirilishini bilamiz (9-oyat). Bu umumiy fikrga ko‘ra, kimki ta’qiblarga qat’iyat bilan dosh bersa, Masihning ikkinchi kelishi bilan ozodlikka erishadi. Hech kim voz kechib, azob-uqubatlardan qutulaman yoki qutqarilaman, deb o‘ylamasin. Faqat haqiqiy imon keltirganlar najot topadi. Garchi najotbaxsh e’tiqod xatoga yo‘l qo‘yishi mumkin bo‘lsa-da, u baribir barqarorlik xususiyatiga ega.
24:14 Bu davrda Shohlik Xushxabari butun dunyo bo‘ylab barcha xalqlarga guvohlik berish uchun va’z qilinadi. 4:23 dagi izohlarda aytilganidek, Shohlik haqidagi Xushxabar - Masihning yer yuziga kelib, O‘z Shohligini o‘rnatishi haqidagi xushxabar bo‘lib, buyuk qayg‘u paytida Unga ishonganlar Ming yillik Shohlikning barakalaridan bahramand bo‘lishadi.
Ko‘pincha 14-oyatni noto‘g‘ri qo‘llab, Masih istagan paytda O‘z jamoati uchun qaytib kelolmasligini ko‘rsatishadi, chunki hali ko‘p qabilalar Xushxabarni eshitmagan ekan. Agar bu ko‘proq Uning azizlar ortidan emas, azizlar bilan kelishini nazarda tutishini tan olsak, qiyinchilik bartaraf etiladi. Bu so‘zlar Xudoning inoyati to‘g‘risidagi Xushxabarga emas, balki Shohlik to‘g‘risidagi Xushxabarga tegishli (4:23-oyatning sharhiga qarang).
3-14 oyatlarda keltirilgan voqealar bilan Vahiy kitobida (6:1-11) yozilgan voqealar o‘rtasida hayratlanarli o‘xshashlik bor. Oq otli chavandoz - soxta Masih; qizil otli chavandoz - urush; qora otli chavandoz - ochlik; rangsiz otli chavandoz - vabo yoki o‘lim. Qurbongoh ostidagi jonlar shahidlardir. Vahiy (6:12−17)da tasvirlangan voqealar Matto (24:19−31)da tasvirlangan voqealar bilan o‘zaro bog‘liq.
D. Buyuk qayg‘u (24:15−28)
24:15 Bu oyatda qayg‘uning o‘rtasi haqida o‘qiymiz. Buni 15-oyatni Doniyor 9:27 bilan taqqoslaganimizda tushunib olamiz. Doniyor yetmishinchi yetti yillikning o‘rtasida, ya’ni uch yarim yilning oxirida, muqaddas joyga - Quddus ibodatxonasiga butning tasviri o‘rnatilishini bashorat qilgan. Barcha odamlar bu jirkanch butga sajda qilishlari shart bo‘ladi. Rad etganlar o‘ldiriladi (Vahiy 13:15).
"Shunday qilib, Doniyor payg‘ambar orqali aytilgan, muqaddas joyda turgan xarob qiluvchi jirkanchlikni ko‘rganingizda - o‘qiyotgan odam tushunsin..." Xudoning Kalomini biladiganlar uchun, but o‘rnatilishi buyuk qayg‘u boshlanganidan darak beruvchi belgi bo‘ladi. E’tibor bering: Rabbimiz bashoratni o‘qigan odam uni tushunishini istaydi.
24:16 Yahudiyada bo‘lganlar tog‘larga qochsinlar; Quddus atrofida ularning tasvirga sajda qilishdan bosh tortishi tezda ma’lum bo‘ladi.
24:17−19 Juda shoshilish kerak bo‘ladi. Agar kishi tomda bo‘lsa, barcha mol-mulkini tashlab ketishi lozim. Buyumlarni yig‘ishtirishga sarflangan vaqt hayot-mamot masalasini hal qilishi mumkin. Dalada ishlayotgan odam kiyimlarini qayerda qoldirgan bo‘lsa ham, ularni olish uchun qaytmasligi kerak. Homilador ayollar ham, emizikli onalar ham bir xil noqulay ahvolga tushib qolishadi - ular tezda qochib ketishlari qiyin bo‘ladi.
24:20 Imonlilar ibodat qilishlari kerakki, bu hal qiluvchi payt qishda, sayohat paytida qo‘shimcha xavf tug‘dirmasin va ular yurishi mumkin bo‘lgan masofa qonun bilan cheklangan shanba kuniga to‘g‘ri kelmasin (Chiqish 16:29). Shanba kungi yo‘l xavfli hududdan chiqish uchun yetarli bo‘lmaydi.
24:21 "Chunki o‘shanda shunday buyuk qayg‘u bo‘ladiki, dunyo boshlanganidan to hozirgacha bo‘lmagan va bundan keyin ham bo‘lmaydi." Ushbu tavsif bu davrni barcha inkvizitsiyalar, qirg‘inlar, siyosiy tozalashlar va genotsidlardan ajratib turadi. Bu bashorat avvalgi ta’qiblar bilan amalga oshishi mumkin emasdi, chunki bu davr Masihning ikkinchi kelishi bilan tugashi aniq aytilgan.
24:22 Bu qayg‘u shunchalik kuchli bo‘ladiki, agar o‘sha kunlar qisqartirilmaganda, hech kim omon qolmasdi. Bu, ko‘pincha uch yarim yil davom etadigan buyuk qayg‘u muddati qisqaradi, degan ma’noni anglatmaydi.
Ehtimol, bu Xudo mo‘jizaviy tarzda eng ko‘p janglar va qotilliklar sodir bo‘ladigan kunning uzunligini qisqartiradi, degan ma’noni anglatadi. Tanlanganlar (Isoni qabul qilganlar) uchun Rabbimiz qorong‘ulikning ertaroq tushishiga yo‘l qo‘yadi.
24:23−26 23 va 24-oyatlarda yana soxta masihlar va yolg‘on payg‘ambarlar haqida ogohlantirish bor. Inqiroz sharoitida Masih yashirin joyda ekanligi haqida mish-mishlar tarqaladi. Bunday mish-mishlar Masihni chin dildan va sevgi bilan kutayotganlarni aldash uchun ishlatiladi. Shuning uchun Rabbimiz barcha shogirdlarini mahalliy, maxfiy kelish haqidagi mish-mishlarga ishonmaslikdan ogohlantiradi. Hatto mo‘jiza ko‘rsatuvchilar ham Xudodan bo‘lishi shart emas; mo‘jizalar kelib chiqishiga ko‘ra shaytoniy bo‘lishi mumkin. Gunohkor odamga mo‘jizalar yaratishga imkon beradigan shaytoniy kuch beriladi (2 Salonikaliklarga 2:9−10).
24:27 Masihning kelishi aniq bo‘ladi: u kutilmagan, ommaviy, olamshumul va ulug‘vor bo‘ladi. Xuddi chaqmoq kabi, u bir zumda va hamma uchun ko‘rinadigan bo‘ladi.
24:28 Va hech qanday axloqiy buzuqlik Uning g‘azabi va qahridan qochib qutula olmaydi. "Chunki murda bor joyda kalxatlar to‘planadi." Jasad e’tiqoddan qaytgan yahudiylik, nasroniylik va Xudoga hamda Uning Masihiga qarshi birlashgan barcha dunyo tizimlarining ramzidir. Burgutlar yoki lochinlar Masih paydo bo‘lishi bilan yog‘iladigan Xudoning jazolarini aks ettiradi.
E. Ikkinchi kelish (24:29−31)
24:29 Buyuk qayg‘uning yakunida osmonda dahshatli o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. Quyosh xiralashadi, oy nuri esa quyosh nurining aksi bo‘lgani uchun oy ham o‘z nurini bermaydi. Yulduzlar osmondan to‘kiladi, sayyoralar o‘z orbitalaridan chiqib ketadi. Kosmik fazodagi bunday keng ko‘lamli siljishlar Yerdagi ob-havoga, ko‘tarilish va pasayishga, yil fasllariga qanday ta’sir ko‘rsatishini tasavvur qilish qiyin emas.
Velikovskiy tomonidan bayon qilingan, osmon jismi Yerga yaqinlashib, uni o‘z o‘qidan og‘ishga majbur qilganda nima sodir bo‘lishi haqidagi tasvir, bularning barchasi qanday ko‘rinishini faqat ozgina tasavvur qilishga yordam beradi:
"O‘sha lahzada zilzila yerni larzaga solardi. Havo va suv inersiya bo‘yicha harakatlanishda davom etardi; bo‘ronlar yerni supurib tashlardi va dengizlar qit’alarga yoyilib, o‘zlari bilan shag‘al, qum va quruqlikka uloqtirilgan dengiz jonivorlarini olib kelardi. Harorat ko‘tarilib, tog‘lar erirdi, vulqonlar otilib chiqardi, lava yoriqlardan yorilgan yerga oqib, ulkan bo‘shliqlarni to‘ldirardi. Tekisliklarda to‘satdan tog‘lar paydo bo‘lib, boshqa tog‘larning yonbag‘irlariga ko‘tarila boshlardi, yoriqlar va darzlar hosil qilardi. Ko‘llar ag‘darilib, qurib qolardi, daryolar o‘zanini o‘zgartirardi; katta yer maydonlari undagi barcha jonzotlar bilan birga suv ostida qolardi. O‘rmonlar yonib ketardi yoki bo‘ronlar va to‘fon dengizlar ularni o‘sgan yerlaridan yulib olib, shox-shabbalar hamda ildizlarni ulkan uyumlarga aylantirib tashlardi. Dengizlar sahroga aylanib, ulardagi suvlar oqib ketardi." (I. Velikovskiy, "Larzadagi yer", 136-bet.)
24:30 "Shunda Inson O‘g‘lining belgisi osmonda namoyon bo‘ladi." Bizga bu qanday belgi bo‘lishi aytilmagan. Uning birinchi kelishi osmondagi belgi - yulduz bilan kuzatilgan edi. Balki shu ajoyib yulduz Uning ikkinchi kelishini ham e’lon qilar.
Ba’zilar Inson O‘g‘lining O‘zi belgi deb hisoblaydilar. Bu belgi nima bo‘lishidan qat’i nazar, u paydo bo‘lganda hamma uchun tushunarli bo‘ladi. Yer yuzidagi barcha qabilalar yig‘laydilar - shubhasiz, Masihni rad etganlari uchun. Ammo asosan bu yurtning qabilalari - Isroilning o‘n ikki urug‘i motam tutadi. (Yunoncha "yer" (ge) so‘zi ikki ma’noga ega: "biz yashaydigan dunyo" va "yurt".) "...Ular O‘zlariga sanchganlariga qarab, yagona o‘g‘li uchun yig‘lagandek yig‘laydilar va to‘ng‘ich farzandi uchun qayg‘urgandek qayg‘uradilar" (Zaxaryo 12:10).
Shunda "Inson O‘g‘li qudrat va buyuk shon-shuhrat bilan osmon bulutlari ustida kelayotganini ko‘radilar". Qanday ajoyib lahza! Sanchilgan va xochga mixlangan Zot hayot va shon-sharaf Egasi sifatida oqlanadi. Kamtar va itoatkor Iso Xudovand Yahuvaning O‘zi bo‘lib namoyon bo‘ladi. Bo‘g‘izlangan Qo‘zi g‘olib Arslon sifatida tushadi. Nosiralik e’tiborsiz duradgor shohlarning Shohi va hukmdorlarning Hukmdori bo‘lib keladi. Uning aravasi osmon bulutlari bo‘ladi. U shohona qudrat va ulug‘vorlik bilan keladi - yaratilish asrlar davomida oh tortib kutgan lahza nihoyat keladi.
24:31 U yerga tushgach, O‘zining tanlangan xalqini, ya’ni imonli Isroilni Falastin yurtiga to‘plash uchun butun yer yuzi bo‘ylab farishtalarini yuboradi. Ular o‘z Masihlarini kutib olish va Uning ulug‘vor hukmronligidan bahramand bo‘lish uchun yer yuzining to‘rt tomonidan yig‘iladilar.
F. Anjir daraxti haqidagi masal (24:32−35)
24:32 "Anjir daraxtidan ibrat oling." Iso yana tabiatdan ma’naviy saboq oladi. Anjirning shoxlari yashil va yumshoq bo‘lsa, yoz yaqinligini bilasiz. Biz anjir daraxtining Isroil xalqini ifodalashini ko‘rdik (21:18−22). Asrlar davomida Isroil o‘z hukumati, yeri, ibodatxonasi, ruhoniylari - milliy hayotning barcha belgilaridan mahrum bo‘lib, uyquda edi. Xalq butun dunyoga tarqab ketgan edi. So‘ngra 1948-yilda Isroil o‘z yeri, hukumati, pul birligi, gerbi va boshqa atributlarga ega bo‘lgan davlatga aylandi. Ma’naviy jihatdan esa xalq hali ham samarsiz va sovuq, Xudo uchun meva bermaydi. Ammo millat sifatida uning shoxlari endi yashil va yumshoq deyish mumkin.
24:33 "Shunday qilib, bularning hammasini ko‘rganingizda, bilingki, U yaqin, eshik oldida turibdi." Isroilning davlat sifatida paydo bo‘lishi nafaqat buyuk qayg‘uning boshlanishi yaqinligini, balki Rabbimizning O‘zi eshik oldida turganini ham anglatadi!
Agar Masihning hukmronlik qilish uchun kelishi shunchalik yaqin bo‘lsa, Jamoatning yuqoriga ko‘tarilishi qanchalik yaqin? Agar biz allaqachon Uning shon-shuhratda zohir bo‘lishidan oldin sodir bo‘lishi kerak bo‘lgan voqealarning soyalarini ko‘rayotgan bo‘lsak, Uning kelishining birinchi bosqichiga qanchalik yaqinlashganmiz (1 Salonikaliklarga 4:13−18)?
24:34 Iso anjir daraxti haqida aytgandan so‘ng qo‘shib qo‘ydi: "Sizlarga chinini aytaman: bu avlod o‘tmay turib, bularning hammasi sodir bo‘ladi." "Bu avlod" Iso yer yuzida yurgan paytda yashagan odamlarni anglatmaydi; ular allaqachon vafot etgan, 24-bobdagi voqealar esa hali sodir bo‘lmagan. Xo‘sh, Rabbimiz "bu avlod" deganda nimani nazarda tutgan? Buning ikkita ehtimoliy talqini bor. F.U. Grant va boshqalar fikricha, bu yerda shunday ma’no yashiringan: "Bu voqealarning boshlanishini ko‘rgan avlod ularning oxirini ham ko‘radi." (F. U. Grant, "Matto", Raqamli Muqaddas Kitob, Xushxabarlar, 230-bet.) Isroilning davlat sifatida tiklanishini (yoki buyuk qayg‘uning boshlanishini) ko‘rgan kishilarning o‘zlari Rabbimizning osmon bulutlari ustida kelib, yer yuzida hukmronlik qilishini ko‘radilar.
Yana bir tushuntirish shunday: "avlod"ni "irq" deb tushunish kerak. Bu bir xil kelib chiqish, tarbiya yoki oilaga mansub odamlarni anglatuvchi yunoncha so‘zning to‘g‘ri tarjimasidir (Matto 12:45; Matto 23:35-36). Shunday qilib, Iso yahudiy xalqi barcha bu voqealarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rish uchun omon qolishini aytib ogohlantirgan. Ularning shafqatsiz ta’qiblarga qaramay, barqaror yashab qolishi tarixning mo‘jizasidir.
Lekin men yana bir qo‘shimcha talqin borligini o‘ylayman. Iso zamonida "bu avlod" Uni o‘z Masihiy deb tan olishdan qat’iyan bosh tortgan xalq edi. Menimcha, U Isroil xalqi Masihning ikkinchi kelishigacha Uni rad etish holatida qolishini bashorat qilgan. O‘shanda barcha itoatsizlar tor-mor qilinadi va faqat Uning hukmronligiga ixtiyoriy ravishda bo‘ysunganlar Ming yillik Shohlikka kiritiladi.
24:35 Iso O‘z bashoratlarining o‘zgarmasligini ta’kidlash uchun osmon va yer o‘tib ketishini, ammo Uning so‘zlari hech qachon o‘tib ketmasligini qo‘shimcha qildi. O‘tkinchi osmon haqida gapirganda, U Xudoning maskani bo‘lgan Osmonga emas, balki tepamizda turgan ko‘k osmon gumbaziga ishora qilgan (2 Korinfliklarga 12:2-4). Osmon va yerning qanday vayron bo‘lishi 2 Butrus (3:10-13)da tasvirlangan va Vahiy (20:11)da yana eslatib o‘tilgan.
G. Kun va soat noma’lum (24:36-44)
24:36 Uning ikkinchi kelishining kuni va soatiga kelsak, ularni "hech kim bilmaydi, na samoviy farishtalar, (NUda bu yerga qo‘shilgan: "na O‘g‘il") faqat Otamning O‘zigina biladi." Bu sanalarni belgilash yoki buni qilayotganlarga ishonish vasvasasiga qarshi ogohlantirishdir. Farishtalarning buni bilmasligi bizni ajablantirmaydi, chunki ular cheklangan bilimga ega bo‘lgan maxluqlardir.
Garchi Masihning qaytishi arafasida yashovchilar kun yoki soatni bilmasalar-da, bashoratlarni tushunadiganlar yilni taxmin qila olishlari mumkin. Masalan, ular ma’badda but tasviri o‘rnatilganidan keyin taxminan uch yarim yil o‘tishini bilishadi (Doniyor 9:27; shuningdek, Doniyor 7:25; 12:7, 11; Vahiy 11:2-3; 12:14; 13:5 ga qarang).
24:37-39 O‘sha kunlarda ko‘pchilik Nuh davrida bo‘lgani kabi beparvo bo‘ladi. Garchi to‘fondan oldingi davr juda axloqsiz bo‘lgan bo‘lsa-da, bu yerda urg‘u bunga berilmagan.
Odamlar yeb-ichgan, uylanib-turmushga chiqishgan; boshqacha aytganda, xuddi abadiy yashashni mo‘ljallashgandek odatiy hayot kechirishgan. Ularni bo‘lajak hodisadan ogohlantirishgan bo‘lsa-da, o‘zlarini go‘yo to‘fon yetib kelolmaydigan joyda turgandek tutishgan. To‘fon kelganda, ular tayyor emas edilar, xavfsiz joyda emas edilar. Iso qaytib kelganda ham xuddi shunday bo‘ladi. Faqat Masihda - najot kemasida bo‘lganlar qutqariladi.
24:40-41 O‘shanda dalada ikki kishi bo‘ladi; biri hukm uchun olib ketiladi, ikkinchisi Ming yillik Shohlikka kirish uchun qoldiriladi. Tegirmonda un tortayotgan ikki ayol - ular bir zumda ajratiladi.
Birini jazo to‘foni olib ketadi, ikkinchisi esa Masih hukmronligining barakalaridan bahramand bo‘lish uchun qoldiriladi.
(40 va 41-oyatlar ko‘pincha najot topmaganlarni ogohlantirish uchun qo‘llaniladi, bunda ilohiy olib ketilishga - Masih kelishining birinchi bosqichiga ishora qilinadi, U barcha imonlilarni osmonga olib ketadi va barcha imonsizlarni hukm uchun qoldiradi. Garchi bu parchaning bunday qo‘llanilishi o‘rinli bo‘lsa-da, matndan ko‘rinib turibdiki, bu talqin Masihning Shoh sifatida kelishiga taalluqlidir.)
24:42-44 Kun va soatdan bexabar bo‘lganlari uchun odamlar sergak bo‘lishlari kerak. Agar kimdir uyiga o‘g‘ri kirib kelishi mumkinligini bilsa, aniq vaqtni bilmasa ham, bunga tayyor turadi. Inson O‘g‘li xalqning aksariyati Uni kutmagan paytda keladi. Shuning uchun Uning xalqi intizorlik bilan kutishi lozim.
H. Dono va yovuz qullar haqidagi masal (24:45-51)
24:45-47 Ushbu bobning yakuniy qismida Rabbimiz Iso xizmatkorning haqiqiy fe’l-atvorini uning Xo‘jayini qaytib kelishini bilgan holda o‘zini qanday tutishiga qarab aniqlash mumkinligini ko‘rsatadi. Barcha qullar uy ahliga o‘z vaqtida ovqat berishlari kerak. Lekin o‘zini Masihning quli deb da’vo qilganlarning hammasi ham chinakam qul emas.
Dono qul - Xudoning xalqiga g‘amxo‘rlik qilayotgan holda topilgan kishidir. Bunday xizmatchiga hurmat ko‘rsatiladi: unga Shohlikdagi ulkan mas’uliyat ishonib topshiriladi. Xo‘jayin uni butun mol-mulkiga boshqaruvchi qilib tayinlaydi.
24:48-51 Yovuz qul nomigagina imonli bo‘lgan odamni tasvirlaydi, uning xulq-atvoriga Xo‘jayinining qaytib kelishi haqidagi haqiqat ta’sir qilmaydi. U sherikbarini ura boshlaydi va mayxo‘rlar bilan birga yeb-ichadi. Bunday xatti-harakat uning Shohlikka tayyor emasligini ko‘rsatadi. Shoh kelganda, uni jazolaydi va ikkiyuzlamachilar bilan bir qatorga qo‘yadi, u yerda odamlar yig‘lab, tishlarini g‘ijirlatadi.
Bu masal Masihning Masih-Shoh sifatida yerga qaytib kelishini tasvirlaydi. Ammo masalning asosiy g‘oyasini ilohiy olib ketilishga ham barobar darajada qo‘llash mumkin. O‘zlarini masihiy deb atayotganlarning ko‘pchiligi Xudoning xalqiga dushmanlik qilishlari va xudosizlar bilan do‘stlashuvi orqali Masihning qaytishini kutmayotganliklarini namoyon etmoqdalar. Ular uchun bu barakalanish emas, balki hukm bo‘ladi.